Τελευταία άρθρα

Quality since 1985.

Η φόρμα του Τάι Τσι Τσουάν (ανεξαρτήτως στυλ)

B’ μέρος: Τα Έξι Επίπεδα της Φόρμας

Του Διονύση Τσετσέλη

Στο Πρώτο Μέρος του κειμένου παρουσίασα τα διαφορετικά είδη του πιο δημοφιλούς και, ίσως, πιο σημαντικού τομέα εξάσκησης του Τάι Τσι Τσουάν, δηλαδή της Φόρμας του. Στο Δεύτερο Μέρος, το οποίο θεωρώ ότι είναι το σημαντικότερο από τα δύο μέρη, παρουσιάζω περισσότερο αναλυτικά ένα θέμα εν πολλοίς άγνωστο στους περισσότερους ασκούμενους, ακόμη και σε πολλούς εκπαιδευτές του Τάι Τσι Τσουάν -τα Έξι Επίπεδα της Φόρμας.

Όπως ανέφερα και στο Πρώτο Μέρος, θα ήθελα, κατ’ αρχάς, να γίνει εντελώς ξεκάθαρο στον αναγνώστη ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να συγχέουμε τα διαφορετικά είδη της Φόρμας με τα Έξι Επίπεδά της. Τα διαφορετικά είδη αφορούν την επιφάνεια, την εξωτερική μορφή της Φόρμας, ενώ τα Έξι Επίπεδα αφορούν την εμβάθυνση στη Φόρμα και κατανόηση αυτής. Εμβολιάζουν το κάθε διαφορετικό είδος Φόρμας με ποιοτικά χαρακτηριστικά τα οποία επιφέρουν πολύ μεγάλες και βαθιές αλλαγές στο σώμα, τον νου και το πνεύμα του ασκουμένου, αναπτύσσοντας διαφορετικές δεξιότητες και ικανότητες.
Τα Έξι Επίπεδα αφορούν το καλό, ποιοτικό, βαθύ Τάι Τσι Τσουάν, ανεξαρτήτως στυλ και τρόπου εκτέλεσης. Αφορούν το περιεχόμενο και όχι το περιτύλιγμα της Φόρμας. Έτσι, όλοι όσοι ασχολούνται εις βάθος με το οποιοδήποτε στυλ θα πρέπει να βρουν τον τρόπο να ενσωματώσουν και τα Έξι Επίπεδα στη Φόρμα τους, ανοίγοντας με αυτόν τον τρόπο νέους ορίζοντες και εμβαθύνοντας την εξάσκησή τους.

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η Φόρμα του Τάι Τσι Τσουάν δεν είναι μια απλή χορογραφία σε αργή κίνηση, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά ένα ανυπέρβλητης αξίας και χρησιμότητας εργαλείο για την πλήρη εκγύμναση και εξάσκηση του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξής του. Για να παίξει ωστόσο αυτόν τον τόσο βαθύ και ουσιαστικό ρόλο, η Φόρμα θα πρέπει να διδάσκεται σε βάθος και με ποιότητα τις οποίες πάρα πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει στις περισσότερες σχολές Τάι Τσι Τσουάν. Θα πρέπει δηλαδή ο εκπαιδευτής όχι μόνο να γνωρίζει αλλά και να διδάσκει στους μαθητές του και τα Έξι διαφορετικά Επίπεδα της Φόρμας. Ωστόσο, η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι τα Επίπεδα αυτά είναι ελάχιστοι αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν ακόμη και την ύπαρξή τους και πραγματικά σπάνιοι αυτοί που τα κατέχουν, μπορούν και θέλουν να τα διδάξουν.

 

Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΕΞΙ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ
Πριν ξεκινήσω την παρουσίαση του κάθε Επιπέδου ξεχωριστά, θα ήθελα να τονίσω ότι τα Έξι Επίπεδα δεν είναι στεγανά μεταξύ τους. Δεν πρέπει να τα βλέπουμε μονοδιάστατα σαν τις τάξεις του σχολείου, όπου τελειώνουμε τη μία για να πάμε στην επόμενη. Τα Έξι Επίπεδα αλληλοεπηρεάζονται και αλληλοεξαρτώνται με έναν διαλεκτικό τρόπο, έτσι ώστε στην πραγματικότητα, ενώ το κάθε Επίπεδο έχει συγκεκριμένη στόχευση και τρόπο εξάσκησης, δεν μπορείς να ξεχωρίσεις πού τελειώνει το ένα και πού αρχίζει το άλλο. Παραδείγματος χάριν, από την πρώτη κιόλας ημέρα της εξάσκησής του ο μαθητής, ενώ αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο του και δίνει έμφαση στο Πρώτο Επίπεδο, ξεκινάει να παίρνει γεύσεις από όλα τα υπόλοιπα Επίπεδα.

Με την πάροδο του χρόνου (των χρόνων καλύτερα) αυτές οι γεύσεις γίνονται όλο και μεγαλύτερες, με την έμφαση να δίνεται αναλόγως την περίοδο, το ταλέντο, τις ώρες που αφιερώνει, τα χρόνια εξάσκησης, το επίπεδο και το ενδιαφέρον του κάθε μαθητή σε διαφορετικό Επίπεδο κάθε φορά. Αυτό συνεχίζεται μέχρι και την τελευταία ημέρα της εξάσκησής του, η οποία μπορεί να έρθει ακόμη και μετά από κάποιες δεκαετίες, κατά την οποία συνεχίζει να προσπαθεί να τελειοποιηθεί στο Πρώτο Επίπεδο και να κατανοήσει με ποιον τρόπο οι βασικές αρχές και κινησιολογία που έμαθε σε αυτό ταιριάζουν με τα υπόλοιπα Επίπεδα και τα υποστηρίζουν, έτσι ώστε να συστήσουν από κοινού μία ολοκληρωμένη τέχνη.

Έτσι δεν γίνεται εξάλλου και με όλες τις τέχνες, είτε μιλάμε για μουσική, είτε για χορό, είτε για οτιδήποτε άλλο; Οι βάσεις είναι κάτι το οποίο χτίζεται και τελειοποιείται από την πρώτη έως την τελευταία ημέρα και πάνω σε αυτές οικοδομούνται όλα τα υπόλοιπα. Δεν θα μπορούσε στο Τάι Τσι Τσουάν να συμαίνει διαφορετικά.

Θα πρέπει λοιπόν να γίνει εντελώς κατανοητό ότι τα Έξι Επίπεδα βρίσκονται μεταξύ τους σε μια διαρκή διαλεκτική σχέση. Αν δεχτούμε τη βασική αρχή της διαλεκτικής φιλοσοφίας ότι η ποσότητα μετατρέπεται σε ποιότητα κινώντας με άλματα τη διαδικασία της εξέλιξης, η αρκετή σε ποσότητα εξάσκηση σε κάθε ένα από τα Επίπεδα, συσσωρευόμενη μετατρέπεται σε ποιότητα, η οποία προετοιμάζει τον ασκούμενο για το επόμενο Επίπεδο. Άρα, το πέρασμα από το ένα Επίπεδο στο άλλο δεν είναι μια μηχανιστική διαδικασία αλλά μια μετάβαση, άλλοτε ομαλά και άλλοτε μέσω αλμάτων και «αιφνιδίων» συνειδητοποιήσεων, αφού για παράδειγμα, η εξάσκηση και η επανάληψη παραδείγματος χάριν στη Συνειδητή Κίνηση (Επίπεδο 3) είναι προφανές ότι όταν κατακτηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό μάς έχει προετοιμάσει καταλλήλως και μας οδηγεί στο Επίπεδο 4 που είναι η Δύναμη. Ή η εξάσκηση και η επανάληψη στη Δύναμη μάς προετοιμάζει θέλοντας και μη για το Τσι, την Αναπνοή.

Κατ’ αυτή την έννοια, όπως προανέφερα, ενώ σίγουρα μπορούμε να πάρουμε γεύσεις από τα «υψηλότερα Επίπεδα», όταν ακόμη βρισκόμαστε στα «κατώτερα», σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε απλώς να αγνοήσουμε ή να προσπεράσουμε τα «κατώτερα Επίπεδα» και να πάμε απευθείας στα «ανώτερα».

Εκτός του ότι, όπως θα αποδείξω παρακάτω, δεν υπάρχουν «ανώτερα» και «κατώτερα» Επίπεδα, όλα έχουν πολύ σημαντικό ρόλο και αξία στη διαδρομή της μαθητείας του ασκούμενου, ακόμη κι αν υπήρχαν θα έπρεπε με υπομονή να ακολουθήσουμε την προδιαγεγραμμένη ακολουθία τους. Δεν υπάρχουν συντομεύσεις!

Δυστυχώς όμως πάρα πολλές σχολές, είτε από άγνοια είτε από μία κακώς εννοούμενη «επιλεκτικότητα» πάνω στην τέχνη, πιστεύουν ότι δεν είναι σημαντικό και δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε με «πεζά και κατώτερης αξίας» ζητήματα, όπως π.χ. η σωστή σωματική δομή ή η δύναμη και ότι θα πρέπει να περάσουμε απευθείας στα «βαθιά, ουσιαστικά και εσωτερικά» θέματα, αυτά που αφορούν την «κίνηση του Τσι μέσα στο σώμα και την ενότητα του πνεύματος με το Σύμπαν»! Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το Τάι Τσι Τσουάν δεν πρέπει να εξασκείται ολοκληρωμένα, σε όλο του το εύρος και το βάθος, αλλά μόνον επιλεκτικά κάποια κομμάτια του, τα οποία θεωρούνται «υψηλότερης αξίας». Σε αυτές τις περιπτώσεις ωστόσο, ακόμη και αυτά τα «υψηλότερης αξίας» κομμάτια εξασκούνται με έναν στρεβλωμένο τρόπο, ο οποίος, όπως θα δούμε παρακάτω, δεν έχει την παραμικρή σχέση με το Τάι Τσι Τσουάν.

Δυστυχώς, η κυριαρχία τέτοιου είδους αντιλήψεων στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν αποτελεί τη βασική αιτία της κακής φήμης και της χαμηλής εκτίμησης που έχει το Τάι Τσι Τσουάν ανάμεσα στους ανθρώπους της άσκησης και των πολεμικών τεχνών και της συνεπακόλουθης χαμηλής προσέλευσης σε αυτό ατόμων τα οποία έχουν τα φυσικά προσόντα, την ηλικία, τη διάθεση και τη σωστή διανοητική προσέγγιση που απαιτούνται για να μάθουν το Τάι Τσι Τσουάν σωστά και ολοκληρωμένα. Έτσι, το ανθρώπινο δυναμικό του Τάι Τσι Τσουάν χρόνο με το χρόνο δυστυχώς φθίνει σε ποιότητα, με αποτέλεσμα να φθίνει όλη η σπουδαία αυτή τέχνη ως σύνολο. Αυτή όμως η θλιβερή πραγματικότητα θα αποτελέσει θέμα ενός άλλου κειμένου.

 

ΤΑ ΕΞΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ

Πρώτο Επίπεδο: ΕΜΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ
ΓΕΝΙΚΑ: Το Πρώτο Επίπεδο είναι ίσως το σημαντικότερο απ’ όλα, αφού κατά την εκμάθησή του θα μπουν όλα τα θεμέλια στο σώμα και τον νου του νέου ασκούμενου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο νέος μαθητής θα ξεκαθαρίσει μέσα του τι είναι και τι δεν είναι το Τάι Τσι Τσουάν και θα το αγαπήσει, ώστε να πάει παρακάτω. Από τη φύση του αυτό το Επίπεδο είναι αργό, επίπονο και δύσκολο, όπως εξάλλου κάθε διαδικασία θεμελίωσης σε οποιονδήποτε τομέα.

Δυστυχώς, αυτό είναι και το Επίπεδο στο οποίο υστερούν οι περισσότεροι μαθητές αλλά και πάρα πολλές σχολές, αφού πιστεύουν ότι μπορούν εύκολα και γρήγορα να περάσουν στα «άλλα», πιο «προχωρημένα» και «βαθιά» επίπεδα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε λόγω ανυπόμονης φύσης, είτε λόγω εγωισμού είτε πολύ απλά λόγω άγνοιας. Πολλές φορές ωστόσο συμβαίνει λόγω παρανόησης για το τι πραγματικά είναι το Τάι Τσι Τσουάν, ακολουθώντας διάφορες New Age, μυστικιστικές, δήθεν πνευματικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες στόχος της εξάσκησης είναι η «Φώτιση», με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα, η οποία έρχεται απλά και εύκολα, εξ αποκαλύψεως, χωρίς να χρειάζεται κάποιος να κοπιάσει για να την κατακτήσει.

Δυστυχώς όμως το να παρακάμψεις για τον οποιονδήποτε λόγο το Πρώτο Επίπεδο είναι εντελώς αδύνατον. Στο Τάι Τσι Τσουάν, όπως και σε κάθε άλλη σοβαρή σωματική ή πνευματική πειθαρχία, δεν υπάρχουν συντομεύσεις και παρακάμψεις. Ούτε φυσικά δωρεάν γεύματα.

Εάν δεν δοθεί η πρέπουσα σημασία και χρόνος στο Πρώτο Επίπεδο, τότε η δουλειά που θα κάνει ο μαθητής καθ’ όλη τη διάρκεια της μαθητείας του στο Τάι Τσι Τσουάν θα πρόκειται απλώς για χτίσιμο πύργων στην άμμο! Είναι πολύ σημαντικό επίσης να κατανοηθεί εις βάθος ότι, όπως τόνισα και ανωτέρω, η εξάσκηση στο Πρώτο Επίπεδο δεν είναι κάτι το οποίο απευθύνεται στους αρχαρίους και, άρα, κάποια στιγμή τελειώνει (ή μπορεί να παρακαμφθεί από όποιον θεωρεί τον εαυτό του ήδη προχωρημένο) προκειμένου να περάσει ο ασκούμενος στα «ανώτερα» Επίπεδα. Η εξάσκηση και η εμβάθυνση στο Πρώτο Επίπεδο συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής. Είναι γνωστή εξ άλλου η ρήση των πολεμικών τεχνών «Μόνο όταν πήρα τη Μαύρη ζώνη άρχισα να καταλαβαίνω την ύλη της Κίτρινης!).

ΣΤΟΧΟΣ: Στο Πρώτο Επίπεδο, ο μαθητής καλείται κατ’ αρχάς να μάθει και να απομνημονεύσει σιγά-σιγά τη Φόρμα, κίνηση την κίνηση, κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Εκ πρώτης όψεως, η απομνημόνευση της Φόρμας δεν φαίνεται να πρόκειται για κάτι δύσκολο, αφού τυπικά αποτελείται συνήθως από 108 Κινήσεις/Σχήματα, εκ των οποίων μόνο οι 37 είναι πρωτότυπες, ενώ ο τελικός αριθμός 108 συμπληρώνεται με επαναλήψεις ή παραλλαγές των 37 πρωτότυπων Κινήσεων/Σχημάτων. Ωστόσο, το κάθε Σχήμα στην ουσία αποτελείται από πολλές υποκινήσεις, προσμετρώντας τις οποίες φτάνουμε σε έναν αρκετά σημαντικό αριθμό, αρκετών εκατοντάδων πρωτότυπων κινήσεων, κρυμμένων μέσα στα αρχικά 37 Σχήματα. Εάν υπολογίσουμε, δε, και τις παραλλαγές αλλά και την σε αρκετά σημεία διαφορετική πλοκή των αρχικών Σχημάτων μεταξύ τους, τότε πραγματικά ακόμη και μόνο η απομνημόνευση της Φόρμας χρειάζεται αρκετή δουλειά από τον μαθητή. Δουλειά η οποία δεν κάνει καλό μόνο στο σώμα, ως μια καθαρά σωματική γυμναστική, αλλά και στον νου, ο οποίος εξασκείται στο να συγκεντρώνεται και να θυμάται τις κινήσεις και την αλληλοδιαδοχή τους.

Ενώ όμως η απομνημόνευση της Φόρμας παρουσιάζεται σαν το πιο σημαντικό κομμάτι αυτού του Επιπέδου, στην πραγματικότητα πρόκειται για το πιο εύκολο και μικρότερης αξίας. Αυτό που έχει μεγαλύτερη και πραγματική σημασία είναι η εκμάθηση και κατανόηση, έστω σε αρχικό στάδιο, της σωστής δομής, τοποθέτησης, στάσης, κίνησης, εστίασης, συντονισμού, σύνδεσης και οργάνωσης του σώματος σε μία ενιαία μονάδα, με βάση τις αρχές του Τάι Τσι Τσουάν.

Αρχές οι οποίες συμπίπτουν πλήρως με αυτές της ορθής ανατομικά και κινησιολογικά στάσης και κίνησης, όπως αυτές ορίζονται από τη σύγχρονη επιστήμη.

Με αυτόν τον τρόπο ο ασκούμενος θα γυμνάσει σωστά το σώμα του, θα αναπτύξει όλες τις ικανότητες για τις οποίες φημίζεται το Τάι Τσι Τσουάν (συντονισμός, σύνδεση, ισορροπία, ρίζωμα, ευκινησία, ευλυγισία, έκφραση εσωτερικής δύναμης, εστίαση, συγκέντρωση, ηρεμία πνεύματος κλπ) και θα βελτιώσει την υγεία του αποφεύγοντας ταυτόχρονα τον κακό δαίμονα κάθε πολεμικής τέχνης και συστήματος εκγύμνασης, δηλαδή τους τραυματισμούς.

Τέλος, από την αρχή ακόμη της πορείας του θα πρέπει ο ασκούμενος να μάθει και να κατανοήσει τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συγκεκριμένου στυλ στο οποίο εξασκείται. Τα στυλ έχουν μεταξύ τους πολλά κοινά αλλά και πολλά διαφορετικά στοιχεία, τα οποία ο μαθητής θα πρέπει να κατανοήσει και να εκφράσει με τη στάση και την κίνησή του. Πάνω σε αυτά θα οικοδομήσει στη συνέχεια όλο το σύστημα και θα μάθει ταυτόχρονα να κινείται σωστά και ολοκληρωμένα όχι μόνο κατά την εξάσκηση της Φόρμας και των άλλων τομέων του Τάι Τσι Τσουάν (Σπρώξιμο Χεριών, Μαχητικές Εφαρμογές, Παραδοσιακά Όπλα) αλλά και στην καθημερινή του ζωή.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Στο Τάι Τσι Τσουάν της Οικογενείας Γου η βασική εξάσκηση των μαθητών γίνεται μέσω της Παραδοσιακής Φόρμας των 108 Σχημάτων, την οποία πολλοί αποκαλούν «Τετράγωνη». Στην πραγματικότητα, η ονομασία της είναι Τμηματική ή Μηχανική (Segmental ή Mechanical) και αποτελεί πραγματικά το χρησιμότερο εργαλείο προκειμένου να επιτευχθούν όλα τα ανωτέρω.

Πολλοί πιστεύουν ότι η Τμηματική είναι μία Φόρμα για αρχαρίους, η οποία μοναδικό σκοπό έχει να διδάξει στον μαθητή τα βασικά. Όταν ο προορισμός της αυτός ολοκληρωθεί, η Τμηματική Φόρμα ουσιαστικά εγκαταλείπεται, ώστε ο μαθητής να περάσει στην αληθινή, μεγαλύτερης αξίας, Κυκλική Φόρμα.

Ο Δάσκαλος Γου είναι καθέτως αντίθετος με την ανωτέρω συλλογιστική. Όπως τονίζει σε κάθε ευκαιρία, η Τμηματική Φόρμα είναι η αληθινή Παραδοσιακή Φόρμα, μέγιστης αξίας, και σε αυτήν θα πρέπει να ασκούμαστε καθ’ όλη τη διάρκεια της μαθητείας μας. Ιστορικά, πρόκειται για την κάποτε μυστική, Μαχητική Φόρμα της Οικογενείας Γιανγκ, την οποία δίδαξε στον Δάσκαλο Γου Κουνγκ Γι (παππού του σημερινού επικεφαλής της Οικογενείας Γου), ένα από τα πιο σημαντικά όσο και παραγνωρισμένα (λόγω του πολύ σκληρού τρόπου διδασκαλίας του, με απόλυτη έμφαση στη μάχη) μέλη της Οικογενείας Γιανγκ, ο Δάσκαλος Γιανγκ Σάο Χου (Yang Shao Hou). Δυστυχώς, παρά την τεράστια σημασία και αξία της, η Φόρμα αυτή είτε χάθηκε με το πέρασμα των χρόνων και τον θάνατο του Γιανγκ Σάο Χου (αφού ο αδερφός του, Γιανγκ Τσενγκ Φου, υπήρξε ουσιαστικά ο υπεύθυνος για την απλοποίηση και τη μετέπειτα διάδοση του στυλ Γιανγκ), είτε απλώς δεν διδάσκεται δημοσίως από την Οικογένεια Γιανγκ. Σήμερα, διατηρείται και διδάσκεται δημοσίως αποκλειστικά από την Οικογένεια Γου.

Κατά την εκμάθηση της Τμηματικής/Μηχανικής Φόρμας γίνεται αυτό ακριβώς που λέει το όνομά της. Το κάθε Σχήμα έχει αναλυθεί στα βασικά συστατικά και «υποκινήσεις» του, δίνοντας τη δυνατότητα στον μαθητή να μελετάει την κάθε μία ξεχωριστά, γεγονός ανυπέρβλητης αξίας. Ο μαθητής, με τη βοήθεια του εκπαιδευτή του, μαθαίνει να ξεχωρίζει την κάθε Κίνηση της Φόρμας και την κάθε υποκίνηση από τις άλλες, ξεκαθαρίζοντας με αυτόν τον τρόπο το ακριβές περιεχόμενο, νόημα και σκοπό της κάθε μίας, κατανοώντας τες τελικά σε βάθος. Αυτό το οποίο χαρακτηρίζει την Τμηματική Φόρμα της Οικογενείας Γου είναι η μεγάλη έμφαση και επιμονή στις «λεπτομέρειες» του κάθε Σχήματος, έτσι ώστε η τελική κίνηση να είναι εντελώς ξεκάθαρη στο μυαλό και το σώμα του ασκούμενου.

Όπως λέει ο Δάσκαλος Γου, ο κάθε καλός ασκούμενος μπορεί να εκτελέσει σωστά και όμορφα μια φόρμα. Ο εξαιρετικός ασκούμενος όμως μπορεί και πρέπει να κατανοεί, να εξηγεί και να δείχνει πρακτικά με την κίνησή του όλα όσα εμπεριέχονται στο κάθε ξεχωριστό βήμα και κίνηση της Φόρμας. Και είναι απίστευτα πολλά αυτά!

Όσον αφορά στα υπόλοιπα στυλ, εφόσον στερούνται το ανυπέρβλητο εργαλείο της Τμηματικής Φόρμας, το καθήκον της ανάλυσης των Σχημάτων της Φόρμας στις υποκινήσεις τους εναπόκειται στη γνώση, την ικανότητα και τη φιλοτιμία του εκάστοτε εκπαιδευτή να το πραγματοποιήσει. Αφού πρώτα αναλύσει και κατανοήσει ο ίδιος τι ακριβώς συμβαίνει σε κάθε Σχήμα της Φόρμας του θα πρέπει στη συνέχεια να το διδάξει στον μαθητή. Οι καλοί εκπαιδευτές οποιουδήποτε στυλ θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι ικανοί να αναλύουν εις βάθος το κάθε Σχήμα της Φόρμας τους.

Δυστυχώς, όμως, στις περισσότερες σχολές Τάι Τσι Τσουάν και στις κυκλικές φόρμες οι οποίες κυριαρχούν σήμερα στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν, το κάθε Σχήμα αντιμετωπίζεται σαν μία και μοναδική κίνηση, κάτι το οποίο πρόκειται για πολύ μεγάλο λάθος. Λάθος το οποίο κοστίζει πάρα πολύ στην καθαρότητα και την κατανόηση της Φόρμας εις βάθος. Ο Δάσκαλος Γου συνηθίζει να λέει ότι «Κάθε μοναδική υποκίνηση έχει νόημα, σκοπό και λόγο ύπαρξης και δεν θα πρέπει επ’ ουδενί να την αγνοούμε ή να την παραμελούμε, αφήνοντάς τη χαμένη μέσα στο γενικότερο σύνολο υποκινήσεων οι οποίες αποτελούν ένα ολοκληρωμένο Σχήμα».

ΕΛΛΕΙΨΗ: Ο ασκούμενος ο οποίος δεν έχει εξασκηθεί καθόλου ή επαρκώς στο Πρώτο Επίπεδο, είτε γιατί το αμέλησε ο ίδιος ή ο δάσκαλός του είτε γιατί στο σύστημα και τη σχολή που εξασκείται δεν υπάρχει όλη η ανωτέρω περιγραφείσα γνώση, παρουσιάζει τεράστια προβλήματα, η ύπαρξη των οποίων δεν θα του επιτρέψει να γίνει ποτέ καλός στο Τάι Τσι Τσουάν, άρα και να πάρει τα αντίστοιχα οφέλη τα οποία υπόσχεται η σωστή εξάσκηση στην τέχνη.

Αφήνοντας κατά μέρος το θέμα της απομνημόνευσης της αλληλουχίας των κινήσεων, κάτι το οποίο δεν έχει μεγάλη σημασία και μπορεί να λυθεί σε οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον, ο ασκούμενος θα παρουσιάζει μεγάλα δομικά λάθη στο σώμα και στη σωστή στάση και κίνησή του, δεν θα μπορεί να κατανείμει σωστά το βάρος του, η δύναμη που θα εκφράζει θα πηγάζει από τους μυς και όχι από τη σωστή τοποθέτηση και χρήση του σώματός του, ούσα είτε υπερβολική είτε υποτονική. Επιπλέον, η φόρμα του θα δείχνει έλλειψη κατανόησης του λόγου ύπαρξης κάθε Σχήματος και υποκίνησης και θα είναι «νεφελώδης», θολή, χωρίς ακρίβεια και καθαρότητα.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Όταν οι αρχές του Πρώτου Επιπέδου έχουν διαστρεβλωθεί, η ενασχόληση με το Επίπεδο αυτό μπορεί να μας δώσει ανθρώπους οι οποίοι κατανοούν μόνο μηχανιστικά και στατικά τις κινήσεις της Φόρμας, αυτό που αποκαλούμε ρομποτοποιημένη κίνηση, αγνοώντας τη δυναμική σχέση μεταξύ τους και τον λόγο ύπαρξής τους. Η Φόρμα γίνεται υπηρέτης του εαυτού της και μιας χωρίς ουσία γεωμετρικής αντίληψης της κίνησης και όχι του σκοπού της, ο οποίος είναι η πλήρης εξάσκηση του ατόμου στις τεχνικές, τακτικές και στρατηγικές της συμπλοκής σώμα με σώμα, καθώς και η απόκτηση και η διατήρηση της καλής υγείας.

 

Δεύτερο Επίπεδο: ΡΟΗ
ΓΕΝΙΚΑ: Το Επίπεδο της Ροής συνήθως είναι όλο κι όλο αυτό στο οποίο εξασκούνται οι περισσότερες σχολές και ασκούμενοι, έχοντας ωστόσο προσπεράσει το Πρώτο Επίπεδο χωρίς να το έχουν κατανοήσει ή εμπεδώσει ή ακόμη και χωρίς να έχουν ασχοληθεί καθόλου μαζί του, εκτός φυσικά από το κομμάτι του το οποίο αφορά την απομνημόνευση της Φόρμας. Η ροή εξάλλου είναι και το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα που κάνει το Τάι Τσι Τσουάν αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό, μαζί φυσικά με την αργή του κίνηση. Έτσι, όποιος κάνει Τάι Τσι Τσουάν θεωρεί ιερή του υποχρέωση να «έχει ροή» η κίνησή του, η οποία ροή με τη σειρά της οδηγεί στη χάρη και την ομορφιά, όλες ιδιότητες θεοποιημένες στο κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν. Όλοι έχουμε ακούσει πολλούς να σχολιάζουν παρακολουθώντας την εκτέλεση μιας φόρμας, πολλές φορές φυσικά το έχουμε κάνει και οι ίδιοι, να λένε: «Τι ροή! Τι ομορφιά! Τι χάρη!».

Αυτό φυσικά οφείλεται στη ροή, την απαλότητα και την κυκλικότητα της κίνησης και κάπως έτσι έχει φτάσει το Τάι Τσι Τσουάν να θεωρείται από πολλούς ως μια σπουδή πάνω στην ομορφιά! Πολλές φορές οι κινήσεις παραλλάσσονται, έως και παραμορφώνονται εντελώς για χάρη της ροής, της χάρης και της όμορφης κίνησης, υποβιβάζοντας έτσι το Τάι Τσι Τσουάν, σε μία απλή χορογραφία για αισθητικούς σκοπούς ή την έκφραση του συναισθηματικού κόσμου του ασκούμενου.

Ωστόσο, τίποτε δεν απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα και από το σοβαρό, παραδοσιακό Τάι Τσι Τσουάν, το οποίο ξεκίνησε τη διαδρομή του στο Πεκίνο πριν σχεδόν από διακόσια χρόνια ως η πολεμική τέχνη της Αυτοκρατορικής Φρουράς. Το οποίο σημαίνει ότι σε αυτό δεν εξασκούνταν μοναχοί, καλλιτέχνες και αναζητητές της «ενότητας με το σύμπαν» αλλά η ελίτ των πολεμιστών της εποχής. Οι προσωπικοί φρουροί του ίδιου του Αυτοκράτορα.

Σε αυτό το Τάι Τσι Τσουάν, η ροή δεν υπάρχει προκειμένου να υπηρετεί την ομορφιά και τη χάρη αλλά, όπως και το κάθε τι μέσα στη Φόρμα, βρίσκεται στην απόλυτη υπηρεσία της μαχητικής αποτελεσματικότητας και της υγείας και αυτό είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ όταν κάνουμε, διδάσκουμε ή αναφερόμαστε στο Τάι Τσι Τσουάν. (Σημείωση: Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι το Επίπεδο της Ροής δεν έχει απολύτως τίποτε να κάνει με την Κυκλική Φόρμα. Είναι άλλο πράγμα η ροή και άλλο η κυκλικότητα.)

ΣΤΟΧΟΣ: Αφού πρώτα έχουν μελετηθεί και κατανοηθεί σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια εκμάθησης του Πρώτου Επιπέδου οι στάσεις και οι κινήσεις της Φόρμας, σε συνδυασμό με τις σωστές αρχές της εμβιομηχανικής, έρχεται η ώρα όλες οι κινήσεις να ενωθούν σε μία ενιαία και αδιάσπαστη ενότητα. Να αποκτήσουν δηλαδή ροή. Ο λόγος γι’ αυτό δεν είναι φυσικά η ομορφιά της Φόρμας αλλά η αποτελεσματικότητα, η δύναμη και η ταχύτητα της κίνησης. Όπως είναι γνωστό, η ροή είναι ένα συνεχές ζητούμενο για όσους κάνουν πολεμικές τέχνες. Το πρόβλημα είναι πως τα περισσότερα στυλ πολεμικών τεχνών δεν έχουν το κατάλληλο ασκησιολόγιο και μέθοδο ώστε να αποκτήσουν την πολυπόθητη ροή. Έτσι, η ροή έρχεται, εάν και όταν έρχεται, μόνον χάρη στο έμφυτο ταλέντο και στην εμπειρία του εκάστοτε ασκούμενου. Ακόμη όμως και αυτός ο ταλαντούχος ασκούμενος ο οποίος την έχει κατακτήσει, δυστυχώς δεν διαθέτει τη μέθοδο για να την περάσει στους δικούς του μαθητές.

Όσον αφορά στην υγεία, σύμφωνα με την Κινεζική θεραπευτική αλλά και τη Δυτική επιστήμη, αυτή έρχεται όταν μέσα στο σώμα κυλούν ανεμπόδιστα τα υγρά του και το οξυγόνο και αυτό επιτυγχάνεται στον υπέρτατο βαθμό όταν το σώμα είναι ελεύθερο από μπλοκαρίσματα και γυμνάζεται κινούμενο με ρέουσες, κυκλικές, απαλές κινήσεις, χωρίς να τραυματίζεται. Αυτές οι κινήσεις διατηρούν τα εσωτερικά όργανα μαλακά και χαλαρά, γεγονός πάρα πολύ σημαντικό για την υγεία, όπως απεδείχθη και προσφάτως από την ανακάλυψη από τη Δυτική Ιατρική του νέου, άγνωστου μέχρι σήμερα οργάνου του σώματος, στο οποίο δόθηκε η ονομασία Διαμέσιο. Το όργανο αυτό αποτελείται από ένα τεράστιο δίκτυο καναλιών μεταφοράς υγρών, τα οποία διατρέχουν απ’ άκρη σε άκρη όλο το σώμα, τους ιστούς και τα εσωτερικά όργανα, επιτρέποντας στα σωματικά υγρά να θρέφουν ολόκληρο το σώμα και τα όργανά του, διατηρώντας τα υγιή.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Η έννοια της ροής βασικά περιλαμβάνει δύο παραμέτρους. Πρώτον τη ροή κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός Σχήματος ή μιας υποκίνησης και δεύτερον τη ροή στα ενδιάμεσα σημεία, στα σημεία δηλαδή της ένωσης διαφορετικών υποκινήσεων ή Σχημάτων. Ο ασκούμενος, κατ’ αρχάς, προσπαθεί να κινείται ομαλά κατά τα διάρκεια της κάθε υποκίνησης, έτσι ώστε αυτές να ξεκινούν επιταχυνόμενες προοδευτικά, να συνεχίζουν τη διαδρομή τους ομαλά και χωρίς νευρικά πετάγματα και τελικά να σβήνουν σιγά-σιγά επιβραδυνόμενες προοδευτικά.

Στη συνέχεια, ο ασκούμενος προσπαθεί να «λειάνει» τις ενώσεις και τις γωνίες που σχηματίζονται στα σημεία που ενώνονται τα διαφορετικά Σχήματα και οι υποκινήσεις μεταξύ τους, αφού η Τμηματική/Μηχανική Φόρμα είναι ως επί το πλείστον ευθύγραμμη, με αποτέλεσμα στις ενώσεις των Σχημάτων και των υποκινήσεων, όταν ο ασκούμενος είναι άπειρος, να φαίνονται γωνίες, οι οποίες ωστόσο εξαλείφονται πλήρως στο Επίπεδο της Ροής.

ΕΛΛΕΙΨΗ: Η έλλειψη ροής φαίνεται όταν η Φόρμα έχει «πετάγματα» κατά τη διάρκεια εκτέλεσης μιας κίνησης, «σκληρά» σημεία τα οποία δεν ταιριάζουν με την υπόλοιπη κίνηση, γωνίες στις ενώσεις των Σχημάτων ή των υποκινήσεων και όταν, γενικά, η Φόρμα φαίνεται σκληρή και άγαρμπη. Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι αισθητικό, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά καθαρά πρακτικό. Η «σπασμένη» και σκληρή κίνηση είναι μια κίνηση η οποία δεν μπορεί να εκφράσει τη δύναμη ολόκληρου του ενοποιημένου σώματος, όπως είναι το ιδανικό του Τάι Τσι Τσουάν, παρά μόνον τη μυϊκή δύναμη του συγκεκριμένου μέλους του που κινείται, ούτε μπορεί ποτέ να πιάσει την ταχύτητα μιας ρέουσας κίνησης.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Η ροή, όταν γίνεται αυτοσκοπός, έρχεται σε απευθείας αντίθεση με την εστίαση, την ακρίβεια και την εκδήλωση της πρόθεσης στα χτυπήματα, στοιχεία όλα υψίστης σημασίας για την εκτέλεση μίας σωστής Φόρμας η οποία να ανταποκρίνεται πλήρως στον σκοπό της. Οπότε, η υπερβολική ροή μας δίνει φόρμες χωρίς στόχο και χωρίς εξάσκηση στα χτυπήματα και τις άλλες τεχνικές οι οποίες ενυπάρχουν μέσα στη Φόρμα και θα πρέπει όχι μόνο να φαίνονται αλλά και να εξασκούμαστε σε αυτές. Με την υπερβολική ροή η Φόρμα είτε στυλιζάρεται πολύ (όταν ο ασκούμενος έχει ταλέντο στην κίνηση), χωρίς ωστόσο αυτό να έχει σκοπό και νόημα, είτε, όταν ο ασκούμενος στερείται ταλέντου στην κίνηση, γίνεται χαοτική.

 

Τρίτο Επίπεδο: ΝΟΥΣ
ΓΕΝΙΚΑ: Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Τάι Τσι Τσουάν, το οποίο το κάνει να ξεχωρίζει από μία απλή γυμναστική, είναι ακριβώς ο πλήρης έλεγχος της κίνησης από τον νου, κάτι το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε ως συνειδητή κίνηση. Στην πραγματικότητα, δεν μπορεί να υπάρξει Τάι Τσι Τσουάν χωρίς συνειδητή κίνηση. Όπως μας διδάσκουν τα «Κλασσικά Κείμενα του Τάι Τσι Τσουάν», «Ο νους λειτουργεί όπως ο Διοικητής σε ένα σώμα στρατού» και η κίνηση εμφανίζεται «Πρώτα στον νου και μετά στο σώμα».

Ο νους δηλαδή συλλαμβάνει την κίνηση ή την τεχνική και το σώμα την εκτελεί άμεσα, όπως ακριβώς ένας στρατός υπακούει άμεσα στον Διοικητή του. Η παρομοίωση του ανθρωπίνου σώματος με ένα σώμα στρατού, φυσικά δεν είναι καθόλου τυχαία. Μας δείχνει ότι το Τάι Τσι Τσουάν είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα μία πολεμική τέχνη. Γι’ αυτό, ένα μέρος του νου θα πρέπει να προσανατολίζεται προς τα μέσα, ώστε να ελέγχει την κατάσταση «στο στράτευμα» και να του δίνει εντολές και ένα άλλο προς τα έξω, προς τον περίγυρο, εκεί δηλαδή όπου βρίσκεται ο «εχθρικός στρατός», ο αντίπαλος. Ο απόλυτος λοιπόν έλεγχος του σώματος, της κίνησης και του περίγυρου από τον Νου αποτελεί το αντικείμενο του Τρίτου Επιπέδου.

Πολλοί παρερμηνεύουν τη λειτουργία του Νου στο Τάι Τσι Τσουάν σαν μία κατάσταση κατά την οποία ο ασκούμενος βυθίζεται κάπου μέσα στον εαυτό του, σαν να διαλογίζεται, και, ως εκ τούτου, αποκόβεται από τις σωματικές αισθήσεις και τον περίγυρό του. Από εδώ προέρχεται και η ονομασία «Διαλογισμός σε κίνηση, την οποία πολλοί δίνουν στο Τάι Τσι Τσουάν, ονομασία λανθασμένη και παραπλανητική κατά τη γνώμη μου. Στην πραγματικότητα, όπως ήδη ανέφερα, το Τρίτο Επίπεδο εξασκεί την ικανότητά μας να είμαστε συνειδητοί και σε απόλυτη εγρήγορση, ταυτόχρονα μέσα αλλά και έξω από το σώμα μας, στον περίγυρο, ικανότητες οι οποίες είναι εκ των ων ουκ άνευ για τον σοβαρό ασκούμενο σε οποιαδήποτε πολεμική τέχνη και ίσως μόνο το Τάι Τσι Τσουάν και οι άλλες Εσωτερικές Πολεμικές Τέχνες έχουν την κατάλληλη μεθοδολογία και τρόπο άσκησης ώστε να μπορέσει ο ασκούμενος να τις κατακτήσει.

ΣΤΟΧΟΣ: Το Επίπεδο της Συνειδητής Κίνησης χωρίζεται σε δύο σαφώς διακριτά μεταξύ τους υπο-επίπεδα. Το πρώτο υπο-επίπεδο αφορά το τι συμβαίνει μέσα στο σώμα και το δεύτερο το τι συμβαίνει στον περίγυρό μας. Στο πρώτο υπο-επίπεδο του Τρίτου Επιπέδου, ο μαθητής προσπαθεί να μάθει πώς να εστιάζει τον νου του στο σώμα και την κίνησή του ελέγχοντας το κάθε τι που κάνει.

Αντί δηλαδή να αφήνει το σώμα του, και εννοώ το κάθε μέλος ή κομμάτι του σώματός του από τα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών μέχρι την κορυφή της κεφαλής, να κινείται ενστικτωδώς και αυθαίρετα, προσπαθεί να το διδάξει να κινείται μόνο μετά από συγκεκριμένες οδηγίες τις οποίες λαμβάνει από τον νου και να βρίσκεται κάτω από τον απόλυτο έλεγχό του. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εξάσκησης, ο νους θα πρέπει να γίνει ικανός να ελέγχει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά μας, ώστε να διατηρείται ένα επίπεδο συνειδητής ηρεμίας, συγκέντρωσης και γαλήνης, υπηρέτες όλα της σωστής μαχητικής συγκρότησης ενός ατόμου αλλά και της καλής του υγείας.

Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν όλα τα ανωτέρω, και εδώ υπεισέρχεται το δεύτερο υπο-επίπεδο του συγκεκριμένου Επιπέδου, ο νους πρέπει να βρίσκεται σε απόλυτη εγρήγορση και επαφή με το τι συμβαίνει γύρω μας. Είναι καλό να γνωρίζουμε και να ελέγχουμε το σώμα και τον νου μας αλλά σε κάθε συμπλοκή σώμα με σώμα, που είναι το κεντρικό αντικείμενο κάθε πολεμικής τέχνης, ο επιτιθέμενος βρίσκεται έξω, στον περίγυρο. Αν ένα μεγάλο κομμάτι του νου μας εστιάζεται μέσα μας, όπου βρίσκονται οι «εσωτερικοί αντίπαλοι» της έλλειψης συντονισμού, της διάσπασης της κίνησης, της ταραχής, της απόσπασης, του θυμού κ.α., ένα άλλο εξίσου μεγάλο κομμάτι του θα πρέπει να βρίσκεται σε μεγάλη εγρήγορση και να έχει απόλυτη επίγνωση του τι συμβαίνει στον περίγυρο.

Απόλυτος έλεγχος στο σώμα, τον νου, την ψυχή και τον περίγυρο κατά τη διάρκεια της κίνησης και της μάχης, ώστε να μπορούμε να κατανικήσουμε όλους τους αντιπάλους, εσωτερικούς και εξωτερικούς. Αυτό είναι το αιώνιο ζητούμενο για κάθε άνθρωπο των πολεμικών τεχνών (για κάθε άνθρωπο γενικότερα) και ακριβώς αυτό έρχεται να μας προσφέρει το Τρίτο Επίπεδο της Φόρμας.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Προκειμένου να επιτευχθούν τα ανωτέρω, κατά τη διάρκεια της εξάσκησης, ένα κομμάτι του νου στρέφεται προς τα μέσα, όπως είπαμε όχι για να διαλογιστεί αλλά προκειμένου να ελέγξει και να καθοδηγήσει την κάθε κίνηση, του κάθε μέλους του σώματός μας. Όλες οι κινήσεις, από τη μεγαλύτερη ως τη μικρότερη, πρέπει να ελέγχονται και να εκτελούνται συνειδητά και μόνο μετά από συγκεκριμένη εντολή την οποία έχει δώσει ο νους μας. Θα φανεί ίσως παράξενο, αλλά είναι πάρα πολλές οι κινήσεις οι οποίες γίνονται ασυναίσθητα και ασυνείδητα. Τις περισσότερες φορές ούτε ο ίδιος ο ασκούμενος που τις κάνει δεν τις αντιλαμβάνεται, μέχρι αυτές να του υποδειχθούν από τον εκπαιδευτή του, ο οποίος θα πρέπει να μάθει να τις αντιλαμβάνεται και να τις επισημαίνει.

Ταυτόχρονα, ο νους παρατηρεί και ηρεμεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, διατηρώντας μέσα μας μια ισορροπημένη γαλήνια ηρεμία, όσο δύσκολη, απαιτητική ή κουραστική κι αν είναι η κίνηση ή κακή η διάθεσή μας. Δεν επιτρέπουμε νοητικές ή συναισθηματικές εξάρσεις και υπερβολές. Τίποτε μέσα μας δεν πρέπει να είναι σε υπερβολή ή σε έλλειψη, ό,τι κι αν συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εξάσκησης ή αν έχει συμβεί στην καθημερινότητά μας.

Προκειμένου να εξασκηθούμε και στο δεύτερο σκέλος του Τρίτου Επιπέδου, το άλλο κομμάτι του νου μας από αυτό που είναι συγκεντρωμένο μέσα μας, πρέπει να στραφεί προς τα έξω, προς τον περίγυρο και το περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της εξάσκησης δεν θα πρέπει ΠΟΤΕ να ξεχνάμε ότι ασκούμαστε σε μία πολεμική τέχνη και ως εκ τούτου είναι εντελώς απαράδεκτο να βυθιζόμαστε στον εαυτό μας και να χάνουμε την επαφή με το τι συμβαίνει γύρω μας.

Ενόσω δηλαδή εκτελούμε τη Φόρμα μας και όλα μέσα μας βρίσκονται υπό απόλυτο έλεγχο, πρέπει να σκεφτόμαστε ταυτόχρονα την πρακτική εφαρμογή της κάθε μας κίνησης. Ποια κίνηση δηλαδή ή ποια ακινησία του σκιώδους, υποτιθέμενου, αντιπάλου μας έρχεται να αντιμετωπίσει. Όπως είναι γνωστό σε αρκετούς ασκούμενους και θα έπρεπε να είναι γνωστό και στους υπολοίπους, η κάθε κίνηση της Φόρμας αφορά τις επιθετικές ή αμυντικές δυνατότητες που έχουμε ενάντια σε πολλαπλούς επιτιθέμενους, οι οποίοι επιτίθενται από διαφορετικές κατευθύνσεις και γωνίες. Αυτό βασικά σημαίνει ότι την ώρα που εμείς εκτελούμε τη Φόρμα μας, απαντάμε σε πολλαπλές επιθέσεις τις οποίες υποτίθεται ότι δεχόμαστε από κάποιους φανταστικούς αντιπάλους.

Στόχος μας λοιπόν είναι ενώ εκτελούμε τη Φόρμα να είμαστε ταυτόχρονα σε εγρήγορση για τις πιθανές επιθέσεις που μπορεί να δεχτούμε, να έχουμε αντίληψη του χώρου γύρω μας, να εξασκούμε την περιφερειακή μας όραση, αφού ο αντίπαλος δεν έρχεται πάντα από μπροστά αλλά μπορεί να εμφανιστεί από οποιαδήποτε κατεύθυνση, να οξύνουμε τις αισθήσεις μας κλπ. Αυτό φυσικά θα πρέπει να γίνεται ισορροπημένα και χαλαρά, ώστε να μη πέσουμε στο άλλο άκρο και από την απάθεια που χαρακτηρίζει πάρα πολλούς ασκούμενους στο Τάι Τσι Τσουάν φτάσουμε να εκτελούμε τη Φόρμα σαν να είμαστε κυνηγημένοι από φανταστικούς αντιπάλους. Στο υπο-επίπεδο αυτό, το μάτι του ασκούμενου μαθαίνει να «κόβει», δίνοντας την αίσθηση του υψηλού, μαχητικού πνεύματος από το οποίο οφείλει να διακατέχεται ο άνθρωπος του Τάι Τσι Τσουάν. Κάτι το οποίο απέχει παρασάγγας από το γνωστό, απλανές βλέμμα πολλών ασκουμένων.

ΕΛΛΕΙΨΗ: Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ασκούμενου ο οποίος δεν κατέχει το πρώτο σκέλος του Τρίτου Επιπέδου είναι: α) κατά τη διάρκεια της κίνησης κάποια μέλη του σώματός του δεν συμμετέχουν στη συνολική κίνηση, φαίνονται ξεχασμένα, αποκοιμισμένα ή κινούνται ασκόπως χωρίς να το αντιλαμβάνεται και β) οι κινήσεις του είναι νευρικές ή αυξομειώνεται χωρίς λόγο και σκοπό η ταχύτητά τους. Ο ασκούμενος ο οποίος δεν κατέχει το δεύτερο σκέλος του Τρίτου Επιπέδου, φαίνεται αφηρημένος, βυθισμένος στον εαυτό του ή χαμένος στο υπερπέραν, έχοντας ως χαρακτηριστικό του γνώρισμα ένα απλανές βλέμμα.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Όταν ο ρόλος του Νου διαστρεβλωθεί, υπάρχει ο κίνδυνος ο ασκούμενος να ασκείται «βυθιζόμενος» εντελώς «μέσα» του, σε έναν συνεχή διαλογισμό, με αποτέλεσμα να ξεκόβεται και από το σώμα και από το περιβάλλον του (με πολύ βλαβερές συνέπειες ακόμη και για την ψυχική του υγεία) ή ακόμη και να φτάνει σε μια «παρανοϊκού τύπου» εξάσκηση, βλέποντας συνεχώς εχθρούς και αντιπάλους γύρω του.

 

Τέταρτο Επίπεδο: ΔΥΝΑΜΗ
ΓΕΝΙΚΑ: Το πλέον άγνωστο, εύκολα παρεξηγήσιμο (όταν κάποιος το παρουσιάσει σε άτομα που κάνουν ή παρακολουθούν Τάι Τσι Τσουάν χωρίς όμως να γνωρίζουν την ύπαρξή του) αλλά και, κατά τη γνώμη μου, το δεύτερο σημαντικότερο Επίπεδο του Τάι Τσι Τσουάν, μετά το Επίπεδο της Εμβιομηχανικής, είναι αυτό της Δύναμης. Είναι γνωστές σε όλους οι θεωρίες περί της λεγόμενης «χαλαρής δύναμης» ή «δύναμης χωρίς προσπάθεια» του Τάι Τσι Τσουάν, θεωρίες οι οποίες έχουν οδηγήσει γενιές και γενιές ασκουμένων σε ένα πλαδαρό και ανούσιο, μόνο κατ’ ευφημισμόν Τάι Τσι Τσουάν.

Δεν θα έλεγα ότι οι δύο ανωτέρω φράσεις είναι λανθασμένες αλλά, όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα θέματα στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν, σε αυτές κρύβεται μία τεράστια παρεξήγηση. Η «χαλαρή δύναμη» και η «δύναμη χωρίς προσπάθεια» δεν είναι μέθοδοι εξάσκησης αλλά πολύ σημαντικές ικανότητες για την απόκτηση των οποίων χρειάζεται να ακολουθηθεί συγκεκριμένη μέθοδος από τον ασκούμενο. Και η μέθοδος αυτή δεν είναι καθόλου «χαλαρή», ούτε «χωρίς προσπάθεια». Αντιθέτως, είναι μία μέθοδος η οποία απαιτεί πολύ μεγάλη προσπάθεια (πολλές φορές και πόνο) από τον ασκούμενο. Μόνον αφού κατακτηθεί το Τέταρτο Επίπεδο η δύναμη είναι πράγματι χαλαρή, αβίαστη και χωρίς προσπάθεια αλλά, πάνω απ’ όλα αληθινά υπαρκτή και όχι μόνο στη φαντασία του ασκούμενου!

Όσο ο μαθητής προσπαθεί να κατακτήσει το Επίπεδο της Δύναμης, η κίνησή του όχι μόνον είναι δυνατόν αλλά είναι και αναπόφευκτο να φαίνεται και να είναι σκληρή, καμιά φορά και άγαρμπη. Αυτό δεν είναι κάτι κακό αλλά απλώς ένα στάδιο της εκμάθησης, προκειμένου ο ασκούμενος να οδηγηθεί στην αληθινή «χαλαρή» δύναμη του Τάι Τσι Τσουάν. Από τη μη κατανόηση των προηγουμένων, ξεκινούν τα περισσότερα προβλήματα τα οποία παρουσιάζει ο κόσμος του Τάι Τσι Τσουάν.

Για να το καταλάβουμε καλύτερα, μπορούμε να σκεφτούμε έναν πολύ μεγάλο χορευτή, πιανίστα, αθλητή ή οτιδήποτε άλλο. Όλα όσα κάνει φαίνονται τόσο αβίαστα και εύκολα που όλοι νομίζουν ότι μπορούν να τα κάνουν χωρίς καθόλου κόπο, το ίδιο χαλαρά και αβίαστα. Ωστόσο, αυτό που δεν σκέφτονται οι περισσότεροι, είναι ότι αυτός ο άνθρωπος για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο έχει περάσει ατελείωτες ώρες, μέρες, μήνες, χρόνια πολύ σκληρής προσπάθειας και πόνου και αυτό είναι κάτι το οποίο όλοι μας έχουμε την τάση να ξεχνάμε. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με το Τάι Τσι Τσουάν. Τελικά, όπως λέει και η γνωστή φράση, «Ειδήμων είναι αυτός ο οποίος μετά από πολύ μεγάλη εξάσκηση, κόπο και προσπάθεια, κάνει τα δύσκολα να φαίνονται εύκολα, αβίαστα και προσιτά στον καθένα.

Όπως προανέφερα, το Τέταρτο Επίπεδο είναι το πλέον άγνωστο για την πλειοψηφία των ανθρώπων του Τάι Τσι Τσουάν. Η ειρωνεία είναι ότι οι περισσότεροι εξ αυτών αναφέρονται στα βιβλία, στα άρθρα και στις συζητήσεις τους για την «ενοποιημένη και αβίαστη δύναμη του Τάι Τσι Τσουάν», χωρίς ωστόσο να έχουν τη γνώση για το πώς αυτή παράγεται και χωρίς φυσικά ούτε κατά διάνοια να την κατέχουν πραγματικά στο σώμα τους και να μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν.

Θυμάμαι, σε ένα σεμινάριο του Δασκάλου Γου στο οποίο ήμουν παρών, συμμετείχαν εκπαιδευτές και βοηθοί εκπαιδευτές από άλλο στυλ, με πολλά χρόνια εξάσκησης και πολύ υψηλή ικανότητα στις φόρμες του στυλ τους, το οποίο είναι καθόλα αξιοσέβαστο. Όταν όμως ο Δάσκαλος Γου δίδαξε, όπως κάνει πάντα, στοιχεία από το Τέταρτο Επίπεδο, δίνοντας συγκεκριμένες ασκήσεις για την ενοποίηση του σώματος και την παραγωγή της δύναμης, έγινε ξεκάθαρο ότι οι συγκεκριμένοι ασκούμενοι δεν είχαν καν ακούσει, πόσω μάλλον εξασκηθεί, ποτέ κάτι τέτοιο και έμειναν πραγματικά κατάπληκτοι και εντυπωσιασμένοι.

ΣΤΟΧΟΣ: Με το Τέταρτο Επίπεδο στοχεύουμε όχι μόνο στο να αναπτύξουμε ένα σώμα δυνατό, ανθεκτικό και ταυτόχρονα ελαστικό και χαλαρό αλλά πάνω απ’ όλα συνδεδεμένο και ενοποιημένο, με την ικανότητα όχι μόνο να παράγει αλλά και να εκφράζει δύναμη ακριβώς από αυτήν τη σύνδεση και ενοποίησή του. Μια δύναμη η οποία δεν στηρίζεται στο μυϊκό σύστημα, πολύ περισσότερο σε κάθε μυ ξεχωριστά, αλλά στη σωστή στάση, τοποθέτηση, σύνδεση και χρήση του σώματος (δηλαδή των αρθρώσεων, των τενόντων, των συνδέσμων και των μυών) και της πρόθεσης. Αυτή είναι η πηγαία, πανίσχυρη δύναμη η οποία πηγάζει αλλά και εκφράζεται από όλο το σώμα του γνώστη του Τάι Τσι Τσουάν και, όπως αναφέρεται στα «Κλασσικά του Τάι Τσι Τσουάν», «αναβλύζει από τις φτέρνες και εμφανίζεται στα δάχτυλα».

Για να το καταλάβουμε καλύτερα, μπορούμε να σκεφτούμε ένα τόξο το οποίο τεντώνει ομοιόμορφα και απαλά, συσσωρεύοντας με τη διάτασή του μια πολύ μεγάλη δύναμη, η οποία εκτοξεύεται με τεράστια ταχύτητα μόλις απελευθερωθεί η χορδή. Το τόξο δεν έχει δική του δύναμη. Είναι η διάταση όλου του συστήματος, του σώματος του τόξου και της χορδής, η οποία το ενοποιεί και παράγει την τεράστια δύναμη η οποία εκτοξεύεται. Αυτήν την ενοποιημένη μεγάλη διάταση χρησιμοποιούμε και στο σώμα μας προκειμένου να παράξουμε την εσωτερική, ελαστική δύναμη του Τάι Τσι Τσουάν.

Άρα, λοιπόν, αυτό το οποίο αναζητούμε στο Τάι Τσι Τσουάν δεν είναι η «έλλειψη δύναμης», όπως πολλοί νομίζουν, αλλά η παραγωγή και έκφραση μιας πολύ μεγάλης δύναμης, την οποία θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως μια εκπαιδευμένη, «έξυπνη» δύναμη η οποία παράγεται από όλο το σώμα και τον νου, σε αντίθεση με την «ωμή» δύναμη πάνω στην οποία στηρίζονται τα Εξωτερικά Στυλ, η οποία παράγεται αποσπασματικά από μέρη του μυϊκού συστήματος.

Η δύναμη αυτή στην ορολογία του Τάι Τσι Τσουάν ονομάζεται Τζιν. Στην πραγματικότητα, το Τζιν είναι ενιαίο και αδιάσπαστο κι έτσι θα πρέπει να διατρέχει όλο το σώμα. Ωστόσο, για την ευκολότερη κατανόηση και εφαρμογή του στη συμπλοκή σώμα με σώμα, αφού όπως έχω αναφέρει ήδη πολλές φορές δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε ότι μιλώντας για το Τάι Τσι Τσουάν αναφερόμαστε σε μία πολεμική τέχνη, χωρίζεται σε οκτώ επί μέρους Τζιν. Τα Οκτώ Τζιν είναι τρόποι και μέθοδοι τακτικής έκφρασης της δύναμης κατά τη συμπλοκή σώμα με σώμα και σε καμία περίπτωση «ενέργειες», όπως «μυστηριωδώς» τα μεταφράζουν πολλοί οι οποίοι επιθυμούν να καλύπτουν το κάθε τι στο Τάι Τσι Τσουάν με ένα πέπλου μυστηρίου.

Εντελώς επιγραμματικά αναφέρω τις κινεζικές ονομασίες και κάποιες, όσο πιο κοντά γίνεται στην πραγματική τους ουσία, αποδόσεις των Οκτώ Τζιν στα Ελληνικά: Πενγκ (απόκρουση προς τα πάνω), Λου (Εκτροπή προς τα πλάγια και πίσω), Τζι (Συμπίεση προς τα εμπρός), Αν (Σπρώξιμο προς τα κάτω), Κάι (Ξερίζωμα), Λιε (Σπειροειδής δύναμη), Τζου (Χρήση του αγκώνα και του πήχη) και Κάο (Χρήση του ώμου και του σώματος). Στο σημείο αυτό υποχρεούμαι να ομολογήσω ότι οι αποδόσεις αυτές δεν μπορούν ούτε κατά διάνοια να εκφράσουν το πλήρες νόημα του κάθε Τζιν, αλλά αυτό το θέμα, όπως και η ανάλυση των Οκτώ Τζιν αποτελούν αντικείμενο ενός ξεχωριστού και μάλιστα πολύ εκτεταμένου κειμένου.

Από όλα τα ανωτέρω αλλά και από τη ρήση των «Κλασσικών του Τάι Τσι Τσουάν», «Μόνον αφού πρώτα κατανοήσουμε το Τζιν, όσο πιο πολύ ασκούμαστε, τόσο πιο πολύ γινόμαστε ειδήμονες», εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό πόσο πολύ σημαντικό είναι το Επίπεδο της Δύναμης. Χωρίς αυτό, πραγματικά δεν μπορεί να υπάρξει καμία πρόοδος στο Τάι Τσι Τσουάν.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Ο βασικός τρόπος για να εξασκηθούμε και να κατακτήσουμε το Επίπεδο της Δύναμης είναι οι λεγόμενες «εσωτερικές διατάσεις».

Διατάσεις βαθιές, οι οποίες διατρέχουν όλο το σώμα απ’ άκρη σε άκρη, προκειμένου να το συνδέσουν σε μία μονάδα, και να δημιουργήσουν αυτό που στις Εσωτερικές Πολεμικές Τέχνες αποκαλείται Δύναμη Ολόκληρου του Σώματος (Whole Body Power).

Οι διατάσεις αυτές δεν μοιάζουν σχεδόν σε τίποτε με τις συνηθισμένες διατάσεις τις οποίες όλοι γνωρίζουμε από το στρέτσινγκ, τη Γιόγκα ή οποιοδήποτε άλλο είδος γυμναστικής. Με τις συνηθισμένες αυτές διατάσεις ο ασκούμενος προσπαθεί να αποκτήσει ευλυγισία σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο, μυ ή άρθρωση του σώματός του, απομονώνοντάς το συνήθως από το υπόλοιπο σώμα. Στη συνέχεια, περνάει σε μία άλλη άσκηση, με την οποία θα δουλέψει ένα διαφορετικό σημείο του σώματός του, έχοντας πάντα ως στόχο του την ευλυγισία. Πολλές φόρες η ευλυγισία αυτή φτάνει σε ακραία όρια, ειδικά στη Γιόγκα, πηγαίνοντας ακόμη και αντίθετα από τη φυσική κίνηση των αρθρώσεων, προκαλώντας έτσι πολλούς τραυματισμούς στο σώμα του ασκούμενου. (Παρ’ όλα αυτά, εάν οι συνηθισμένες διατάσεις εκτελούνται λελογισμένα κάνουν καλό και μπορεί κάποιος να ασκείται σε αυτές εάν το επιθυμεί.)

Στις διατατικές ασκήσεις όμως του Τάι Τσι Τσουάν, η διάταση είναι σχεδόν αόρατη δια γυμνού οφθαλμού, γίνεται βαθιά μέσα στο σώμα και το διατρέχει ταυτόχρονα από την κορυφή ως τα νύχια, σε κάθε άσκηση ή σημείο της Φόρμας. Αντί να προσπαθεί ο ασκούμενος να αποκτήσει ευλυγισία σε συγκεκριμένα μέρη του σώματος, χρησιμοποιεί τις «εσωτερικές διατάσεις», οι οποίες ενώ είναι πολύ απαλές και αδιόρατες για τον παρατηρητή, ο ασκούμενος τις αισθάνεται μέσα στο σώμα του πάρα πολύ έντονα. Οι διατάσεις αυτές χρησιμοποιούνται ως μέσον ενοποίησης του σώματος του ασκούμενου σε μία μεγάλη, ελαστική δύναμη, η οποία συσσωρεύεται και εκτοξεύεται όπου και όταν χρειάζεται, ακριβώς όπως το τόξο με το βέλος τη λειτουργία των οποίων περιγράψαμε ανωτέρω.

Στόχος των διατάσεων αυτών δεν είναι η ευλυγισία για την ευλυγισία, αλλά η δημιουργία της ελαστικής δύναμης για την οποία φημίζεται το Τάι Τσι Τσουάν και η έκφρασή της στα κάθε λογής χτυπήματα, αποκρούσεις και εξουδετερώσεις.

Πρακτικά, ΣΕ ΚΑΘΕ ΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΟΡΜΑΣ, αδιαλείπτως από την αρχή ως το τέλος, ο ασκούμενος πυροδοτεί τις «εσωτερικές διατάσεις» συνήθως από τα δάχτυλα και την παλάμη του (σαν να τραβάει ένα λάστιχο το οποίο είναι διασυνδεδεμένο με όλο το σώμα και τα μέλη του και καταλήγει στη φτέρνα) και από το συνεχές μάζεμα του κόκκυγα και του πηγουνιού, με την ταυτόχρονη ανόρθωση της κορυφής της κεφαλής. Τραβώντας τα «εσωτερικά λάστιχα», ο ασκούμενος αισθάνεται όλο το σώμα και τα μέλη του να διατείνονται, ενώ ταυτόχρονα συνδέονται και υποστηρίζουν το ένα το άλλο σε μια μεγάλη αλληλουχία μικροδιατάσεων, οι οποίες τελικά καταλήγουν σε μία μεγάλη, ενιαία διάταση, όπως ακριβώς το τόξο του παραδείγματός μας. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται μέσα στο σώμα ενιαίοι δρόμοι παραγωγής και μεταφοράς της δύναμης (Τζιν), με σκοπό τη χρησιμοποίησή της στη συμπλοκή σώμα με σώμα.

Με αυτήν τη μέθοδο καλλιεργείται και συσσωρεύεται η εσωτερική δύναμη μέσα στο σώμα. Για να γίνει όμως ικανό το σώμα να την εκφράσει και να τη χρησιμοποιήσει στην πράξη, θα πρέπει ταυτόχρονα να γίνεται και μελέτη των Οκτώ Τζιν που προανέφερα, καθώς και των πολλών και διαφορετικών χτυπημάτων και τεχνικών που υπάρχουν κρυμμένα στην κάθε κίνηση της Φόρμας. Στο σημείο αυτό και πάλι έρχεται να αναδειχθεί η υπέρτατη αξία της Τμηματικής Φόρμας ως ανυπέρβλητης αξίας εκπαιδευτικό εργαλείο, αφού κατά την εκτέλεσή της το κάθε Τζιν και το κάθε χτύπημα εμφανίζεται ξεχωριστά από τα υπόλοιπα, δίνοντας στον ασκούμενο τη δυνατότητα να τα αντιληφθεί, να ασκηθεί σε αυτά και να τα κατανοήσει καλύτερα, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν συμβαίνει με τις κυκλικές φόρμες οι οποίες έχουν κυριαρχήσει στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν. Στις φόρμες αυτές, ακριβώς επειδή τα Σχήματα εξασκούνται ενιαία, χωρίς να μπορεί ο ασκούμενος να τα διαχωρίσει στις υποκινήσεις τους (βλ. Πρώτο Επίπεδο), εμφανίζονται ενιαία και όλα τα Τζιν με τα αντίστοιχα χτυπήματα, καθιστώντας πάρα πολύ δύσκολο για τον ασκούμενο να τα διαχωρίσει μεταξύ τους, ώστε να τα μελετήσει και να τα κατανοήσει καλύτερα.

Όσον αφορά τον τομέα της υγείας, νομίζω ότι είναι απολύτως κατανοητό ότι η συνεχής διάταση του σώματος όχι μόνο επιφανειακά αλλά στο βάθος του, το αναζωογονεί, το ανανεώνει και το διατηρεί νέο, αφού μέσω των πολύ λεπτομερών διατάσεων το αίμα ρέει άφθονο σε κάθε εκατοστό του σώματός μας, θρέφοντας τους ιστούς με θρεπτικά στοιχεία και οξυγόνο καθιστώντας τους έτσι μαλακούς, ευλύγιστους και υγιείς, όπως ενός μωρού παιδιού.

ΕΛΛΕΙΨΗ: Κατά την εκτέλεση της Φόρμας η κίνηση και το σώμα του ασκούμενου που δεν χρησιμοποιεί καθόλου δύναμη, φαίνονται και πράγματι είναι υποτονικά, πλαδαρά και «ξεψυχισμένα», χωρίς ταυτόχρονα να εμφανίζονται τα χτυπήματα κάθε κίνησης. Στην περίπτωση που ο ασκούμενος έχει κάποια εμπειρία ή ταλέντο στην κίνηση (π.χ. εάν είναι χορευτής) είναι πιθανόν να καλύψει την έλλειψη Τζιν χρησιμοποιώντας μυϊκή δύναμη, κάνοντας την κίνησή του ομαλή, όμορφη και δυνατή. Αυτό όμως δεν έχει καμία σχέση με το αληθινό Τζιν και τις μεθόδους που το παράγουν και το καλλιεργούν. Κατά την εκτέλεση των τεχνικών ή της Ώθησης των Χεριών, η έλλειψη Τζιν γίνεται όχι μόνον εμφανής όπως στη Φόρμα αλλά και καταστροφική, αφού ο ασκούμενος είναι εντελώς ανίκανος να εκφράσει και να χρησιμοποιήσει την ελαστική δύναμη του Τάι Τσι Τσουάν πάνω στον αντίπαλό του, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Όταν ο ασκούμενος δεν έχει γνώση των μεθόδων παραγωγής και καλλιέργειας της εκπαιδευμένης δύναμης (Τζιν), τότε καλύπτει την έλλειψή του αυτή με τη χρήση υπερβολικής ωμής μυϊκής δύναμης. Σε αυτήν την περίπτωση, η κίνηση και το σώμα του φαίνονται και πράγματι είναι σκληρά, άγαρμπα και άκαμπτα.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Όπως προανέφερα, είναι διαφορετικό πράγμα το να γίνεται η κίνηση σκληρή, άγαρμπη και άχαρη στη διαδικασία εκμάθησης της καλλιέργειας του Τζιν και εντελώς διαφορετικό όταν υπάρχει απλώς άγνοια της ύπαρξης του Τζιν και των μεθόδων της καλλιέργειάς του και αντ’ αυτού γίνεται χρήση ωμής μυϊκής δύναμης. Στη πρώτη περίπτωση αργά ή γρήγορα ο ασκούμενος θα φτάσει στον στόχο του και θα ξεπεράσει αυτό το στάδιο. Στη δεύτερη ποτέ.

 

Πέμπτο Επίπεδο: ΑΝΑΠΝΟΗ (ΤΣΙ)
ΓΕΝΙΚΑ: Είναι πολύ δημοφιλής η φράση των «Κλασσικών Κειμένων του Τάι Τσι Τσουάν», «O νους κινεί το Τσι και το Τσι κινεί το σώμα». Εκτός όμως από δημοφιλής, είναι επίσης αφενός αντικείμενο τεράστιων παρανοήσεων και παρεξηγήσεων στο κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν και αφετέρου πειραγμάτων ακόμη και χλευασμού από τον κόσμο των Εξωτερικών Πολεμικών Τεχνών. Όλα τα ανωτέρω φυσικά προέρχονται όχι από αληθινή μελέτη, εξάσκηση και γνώση επί του θέματος αλλά από τις ταινίες του Χόλλυγουντ και διάφορους απατεώνες οι οποίοι «επιδεικνύουν» ανά την υφήλιο τη λεγόμενη «κενή δύναμη», πετώντας μακριά τους μαθητές-«αντιπάλους» τους, χωρίς να τους αγγίζουν, χρησιμοποιώντας απλώς και μόνο τη «μαγική» δύναμη του Τσι εξ αποστάσεως!

Τι είναι λοιπόν επιτέλους αυτό το «μυστηριώδες» Τσι; Και πώς αυτό παράγεται και εφαρμόζεται; Αυτό ακριβώς είναι το κεντρικό θέμα και το αντικείμενο του Πέμπτου Επιπέδου.

Πριν προχωρήσω στις απαντήσεις στα ανωτέρω ερωτήματα και στην ανάλυση του Πέμπτου Επιπέδου, θα ήθελα να τονίσω τα κάτωθι, προσπαθώντας να βοηθήσω αφενός τους ανθρώπους του Τάι Τσι Τσουάν να κατανοήσουν την πραγματικότητα, όσο «πεζή» κι αν φαίνεται ότι είναι, και αφετέρου τους ανθρώπους των Εξωτερικών Στυλ, ώστε να αυξηθεί η κατανόησή τους όχι μόνο πάνω στο τι είναι και τι δεν είναι το Τάι Τσι Τσουάν, κάτι το οποίο ίσως και να μην τους ενδιαφέρει καθόλου, αλλά πάνω στην ίδια τους την τέχνη, ώστε να γίνουν καλύτεροι σε αυτό που έχουν επιλέξει να κάνουν.

Το Τσι δεν είναι τίποτε μαγικό ή μεταφυσικό! Πρόκειται απλώς για έναν κινεζικό όρο ο οποίος έχει τόσες πολλές και γενικές χρήσεις, που εάν τον εξετάσουμε εκτός κάποιου συγκεκριμένου πλαισίου, δεν λέει απολύτως τίποτε. Θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε το ιδεόγραμμα Τσι με τη λέξη Ενέργεια. Σύμφωνα με την επιστήμη της Φυσικής, ένας απλοποιημένος ορισμός της ενέργειας είναι η ικανότητα ενός σώματος ή συστήματος να παράγει έργο, να αλλάζει τις ιδιότητές του ή τις ιδιότητες του περιβάλλοντός του και να αλληλεπιδρά με άλλα αντικείμενα, μεταβάλλοντας μία κατάσταση ή προκαλώντας ένα αποτέλεσμα. Κάθε φυσικό σύστημα περιέχει (ή εναλλακτικά αποθηκεύει) μία ποσότητα ενέργειας, η οποία χρησιμοποιείται, καταναλώνεται, ή αλλάζει μορφή προκειμένου να επιτευχθεί οποιαδήποτε μορφή δράσης, αφού τίποτε δεν γίνεται χωρίς ενέργεια. Λόγω της ασύλληπτης ποικιλίας των φυσικών φαινομένων, οι πολυποίκιλες μορφές ενέργειας οι οποίες βρίσκονται πίσω από αυτά παίρνουν πολλούς και διαφορετικούς προσδιορισμούς, χωρίς τους οποίους από μόνη της η λέξη «ενέργεια» δεν έχει και μεγάλη πρακτική αξία, όπως π.χ. κινητική, δυναμική, μηχανική, θερμική, χημική, ηλεκτρομαγνητική, ηλιακή κλπ.. Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ενέργειας είναι ότι μπορεί να μετασχηματιστεί σε μία άλλη μορφή ενέργειας αλλά δεν μπορεί να δημιουργηθεί εκ του μηδενός ή να καταστραφεί. Τέλος, λόγω του ότι η ενέργεια είναι αόρατη, η παρουσία της ανιχνεύεται από έναν παρατηρητή όποτε υπάρχει αλλαγή στις ιδιότητες ενός αντικειμένου ή ενός συστήματος, δηλαδή από τα αποτελέσματά της.

Πολλοί στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν χρησιμοποιούν τον όρο Ζωτική Ενέργεια, προσδιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο το είδος της ενέργειας το οποίο υποτίθεται ότι εννοείται με το ιδεόγραμμα Τσι. Αυτή η απόδοση μπορεί στο μυαλό κάποιων να προσδίδει μία παραπάνω «αίγλη» ή κάποιο «μυστήριο» στο Τάι Τσι Τσουάν ωστόσο δεν μπορεί να ισχύει, αφού ο όρος Ζωτική Ενέργεια είναι πλέον παρωχημένος και δεν χρησιμοποιείται επιστημονικά, εξ αιτίας της ανάπτυξης της βιοχημείας. Τους προηγούμενους αιώνες οι άνθρωποι πίστευαν ότι η δράση των ζωντανών οργανισμών οφείλεται σε ένα είδος ενέργειας διαφορετικό από τα είδη ενέργειας που συναντώνται εκτός των ζωντανών οργανισμών, το οποίο συντηρούσε τη ζωή. Σταδιακά αυτή η άποψη υποχώρησε έναντι των υποστηρικτών των βιοχημικών αντιδράσεων. Σύμφωνα με τους τελευταίους, η δράση των ζωντανών οργανισμών είναι αποτέλεσμα εσωτερικών μετατροπών ενέργειας και κυρίως της χημικής ενέργειας, η οποία προσλαμβάνεται από τον οργανισμό μέσω της τροφής. Επιπλέον, αυτές οι μετατροπές υπακούουν στους ίδιους νόμους που υπακούουν και τα υπόλοιπα χημικά και φυσικά φαινόμενα (ενοποίηση ανόργανης και οργανικής χημείας).

Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που ισχύει για την ενέργεια, υπάρχουν πολλά και διαφορετικά είδη Τσι, τα οποία μπορούν να οριστούν μόνον εντός συγκεκριμένου πλαισίου. Παραδείγματος χάριν, στην Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική, η οποία θα μπορούσε κάποιος να πει ότι εμπλέκεται κατά κάποιον τρόπο με το Τάι Τσι Τσουάν, ο ορισμός του Τσι είναι ο κάτωθι:

«Στην Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική, το Τσι σαν φυσιολογική έννοια αναφέρεται στην κινητήρια δύναμη ή την ενέργεια (η οποία παράγεται από τα βασικά σωματίδια της ύλης) που απαιτούνται για τις διάφορες λειτουργικές διαδικασίες. Δεδομένου ότι το Τσι/ενέργεια είναι αόρατο, μπορεί να γίνει αντιληπτό από τα αποτελέσματά του. Το Τσι λοιπόν συχνά δηλώνει την ίδια τη δραστηριότητα. Για παράδειγμα, η ανεπάρκεια του Τσι του νεφρού σημαίνει την ανεπάρκεια της ενέργειας η οποία απαιτείται για τις λειτουργικές διαδικασίες του νεφρού. Στην πραγματικότητα συνεπάγεται την κατάσταση της υπολειτουργίας του νεφρού». (Basic Theories of Chinese Traditional Medicine, MEBO)

Στο πλαίσιο του Τάι Τσι Τσουάν, τώρα, και προσπαθώντας να μιλήσουμε με απλούς, κατανοητούς, Δυτικούς όρους (οι οποίοι παρεμπιπτόντως είναι ακριβέστεροι των Κινεζικών, αφού όπως είναι γνωστό σε όσους ασχολούνται με την Κινεζική Ιατρική, οι Κινέζοι δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την ανατομία του ανθρωπίνου σώματος στο βάθος που το έχουν κάνει οι Δυτικοί. Σήμερα, δε, χρησιμοποιούν 100% τη Δυτική ανατομία ακόμη και στη διδασκαλία και εφαρμογή του βελονισμού.), το Τσι δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αναπνοή. Μέσω της αναπνοής, προσλαμβάνεται από τους πνεύμονες το οξυγόνο, το οποίο μεταφέρεται σε όλο το σώμα μέσω του αίματος, το οποίο μεταφέρει επίσης και όλα τα θρεπτικά συστατικά τα οποία χρειάζεται το σώμα μας για να ζει και να λειτουργεί και εμπεριέχονται στην τροφή μας. Μιλώντας λοιπόν για την κίνηση του Τσι μέσα στο σώμα, στην πράξη εννοούμε την τροφοδοσία του σώματος με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, η οποία γίνεται μέσω της αναπνοής, της πέψης και της ροής του αίματος. Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία, το σώμα αποκτά την ενέργεια που χρειάζεται για να ζει, να λειτουργεί και να ανταποκρίνεται στις καθημερινές μας ανάγκες. Τίποτε παραπάνω και τίποτε παρακάτω από αυτό.

Όπως είναι κατανοητό και φυσικό, προκειμένου να είναι πλήρης και σωστή αυτή η διαδικασία, θα πρέπει να αναπνέουμε σωστά, βαθιά και ήρεμα διατηρώντας την αναπνοή μας μακριά, φυσική και αβίαστη και την κίνηση του σώματός μας ζωηρή, ώστε να γίνεται σωστά η πεπτική διαδικασία και να κινείται μέσα μας ένα αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Εάν, δε, και η διατροφή μας είναι προσεγμένη, γεμάτη θρεπτικά συστατικά, τότε έχουμε κατακτήσει το μυστικό της καλής υγείας, το οποίο είναι η πλούσια τροφοδοσία των ιστών μας με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, δηλαδή με Τσι!

Όταν όμως συνδυάσουμε τη ζωηρή κίνηση, με τη βαθιά και μακριά αναπνοή και τροφοδοτήσουμε κάθε ίνα του σώματός μας με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, τότε παράγεται θερμότητα, δηλαδή θερμική ενέργεια, η οποία, ως γνωστόν από τη Φυσική, έχει την τάση να κινείται έντονα προς όλες τις κατευθύνσεις και κυρίως να ανεβαίνει προς τα πάνω. Αυτή η παραγωγή θερμικής ενέργειας είναι αυτό το οποίο αισθάνονται πολλοί ασκούμενοι μέσα στο σώμα τους κατά τη διάρκεια της εξάσκησης. Τίποτε περίεργο ή μαγικό!

Εν κατακλείδι, σύμφωνα με όλα τα ανωτέρω, το ζητούμενο του Πέμπτου Επιπέδου της Φόρμας του Τάι Τσι Τσουάν είναι το πλημμύρισμα του σώματος και του νου με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.

ΣΤΟΧΟΣ: Τι είναι λοιπόν το Πέμπτο Επίπεδο; Αρχικά, πρόκειται γι’ αυτό ακριβώς που λέει: Πέμπτο Επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι πρώτα θα πρέπει ο ασκούμενος να έχει κατακτήσει, έστω σε ικανοποιητικό βαθμό, τα προηγούμενα τέσσερα, πριν αρχίσει να περνάει μέσα στη Φόρμα του την εργασία με την αναπνοή. Αυτό ωστόσο είναι ένας μακρύς, δύσκολος και κουραστικός δρόμος, τον οποίο λίγοι έχουν την υπομονή, την πειθαρχία και την ικανότητα να ακολουθήσουν. Γι’ αυτό και επιλέγουν τον «εύκολο» δρόμο, να πηγαίνουν κατευθείαν στο «ψητό», να προσπαθούν δηλαδή να κάνουν κάθε είδους αναπνευστικά ατοπήματα, πριν ακόμη μάθουν καλά-καλά την αλληλουχία των κινήσεων της Φόρμας.

Όπως όμως μας λέει ο Δάσκαλος Γου, «Για να κινηθεί το Τσι μέσα στο σώμα ανεμπόδιστο, χρειάζεται πρώτα απ’ όλα να είναι ανοιχτές οι δίοδοι της διέλευσής του. Χρειάζεται λοιπόν να έχουν πρώτα κατακτηθεί οι βασικές ορθές σωματικές ευθυγραμμίσεις, όχι μόνο κατά τη διάρκεια μιας ή κάποιων στάσεων, αλλά κατά τη διάρκεια πολύπλοκων κινήσεων, όπως αυτές από τις οποίες αποτελείται η Φόρμα του Τάι Τσι Τσουάν και η κίνηση να ρέει ελεύθερη, ομαλά και χαλαρά (Πρώτο και Δεύτερο Επίπεδο).

Επίσης, για να έχει δυναμώσει ο νους αρκετά ώστε να μπορεί να κινήσει και να ελέγξει το Τσι (δηλαδή την αναπνοή), θα πρέπει προηγουμένως να έχει ελέγξει τη στάση και την κίνηση του σώματος κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της Φόρμας (Τρίτο Επίπεδο). Τέλος, χρειάζεται το σώμα να έχει ανοίξει, να έχει δυναμώσει και να είναι ευλύγιστο και ενοποιημένο (Τέταρτο Επίπεδο). Τότε και μόνο τότε μπορούμε στα σοβαρά και χωρίς κινδύνους να εντάξουμε την αναπνοή στην εξάσκηση της Φόρμας μας.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Από την αρχή ακόμη της μαθητείας του ασκούμενου στο σωστό και παραδοσιακό Τάι Τσι Τσουάν μέχρι και για πολλά χρόνια μετά, η βασική και μοναδική σωστή οδηγία είναι να αναπνέει ελεύθερα, χωρίς να κρατάει ή να ελέγχει ποτέ την αναπνοή του. Η αναπνοή πρέπει να είναι πάντα ελεύθερη, μακριά, βαθιά και αβίαστη, κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου εύκολο, ούτε δεδομένο, όπως ίσως πολλοί φαντάζονται. Η αναπνοή πρέπει να είναι βαθιά όταν εισπνέουμε (προκειμένου να επιτυγχάνεται όσο πιο πολλή λήψη οξυγόνου γίνεται και να θρέφεται έτσι το σώμα) και μακριά όταν εκπνέουμε (ώστε να γίνεται όσο πληρέστερη η αποβολή των τοξινών από το σώμα).

Ενώ κατά την εκμάθηση και εκτέλεση των πολύπλοκων κινήσεων της Φόρμας ο ασκούμενος προσπαθεί να αφήνει την αναπνοή του ελεύθερη, προσπαθεί ταυτόχρονα να εξασκηθεί σε διαφόρους τύπους και ρυθμούς αναπνοής κατά την εκμάθηση και εκτέλεση των διαφόρων Τσι Κουνγκ. Τα Τσι Κουνγκ (κυριολεκτικά Εργασία με την Αναπνοή) είναι κινητικές αλλά και στατικές ασκήσεις, οι οποίες εκτελούνται συνδυασμένες με διαφορετικούς τρόπους και ρυθμούς αναπνοής. Ακριβώς επειδή οι ασκήσεις αυτές είναι σχετικά απλές και μεμονωμένες, δεν έχουν δηλαδή ούτε κατά διάνοια την πολυπλοκότητα της Φόρμας, ο ασκούμενος μπορεί να αφοσιωθεί στην εκμάθηση της αναπνοής, κάτι το οποίο είναι αδύνατον να κάνει όταν εξασκείται στη Φόρμα (εκτός φυσικά και αν υποβαθμίσει εντελώς τις σωματικές απαιτήσεις και την τεχνική της, ουσιαστικά καταστρέφοντάς την).

Καταλαβαίνουμε ότι έχει έρθει η ώρα να μπει κάποιος στο Πέμπτο Επίπεδο, έχοντας ήδη πρώτα όπως είπαμε κατακτήσει τα προηγούμενα τέσσερα Επίπεδα, όταν συμβαίνουν ταυτόχρονα όλα τα επόμενα: α) οι κινήσεις, η αλληλουχία αλλά και ο σωστός τρόπος εκτέλεσης της Φόρμας, τού έχουν γίνει δεύτερη φύση, β) ο νους του έχει μάθει να συγκεντρώνεται και να καθοδηγεί την κίνηση και να ελέγχει το σώμα του, γ) το σώμα του είναι δυνατό και ευλύγιστο, με ανοιχτές τις διόδους του Τσι/ενέργειας μέσα του, δ) είναι ήδη εξοικειωμένος με τους βασικούς τρόπους και ρυθμούς αναπνοής και ε) είναι ικανός να κινείται αναπνέοντας αργά, φυσικά και χαλαρά, χωρίς να κρατάει και να μπλοκάρει την αναπνοή του. Θα πρέπει δηλαδή ήδη να βρίσκεται σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο κατανόησης της Φόρμας και ικανότητας στο σώμα, τον νου και τη χρήση της αναπνοής.

Τότε, και μόνον τότε, αρχίζουν να μπαίνουν στη Φόρμα του όλα τα ανωτέρω τα οποία σχετίζονται με την αναπνοή και η κάθε κίνηση συντονίζεται και συγχρονίζεται με συγκεκριμένες αναπνοές, προάγοντας στο έπακρο τη λήψη οξυγόνου και τη ροή του εμπλουτισμένου με αυτό αίματος σε κάθε σημείο του σώματος, όσο απομακρυσμένο κι αν είναι αυτό. Το καταπληκτικό είναι ότι όλο αυτό γίνεται χωρίς την παραμικρή επιβάρυνση της καρδιάς, αφού οι σφυγμοί κατά τη διάρκεια της άσκησης όχι μόνον δεν ανεβαίνουν αλλά αντιθέτως κατεβαίνουν.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της εξάσκησης στο Πέμπτο Επίπεδο είναι αυτό της χρήσης της λεγόμενης αντίστροφης αναπνοής, η οποία είναι η χαρακτηριστική αναπνοή του Τάι Τσι Τσουάν και των άλλων Εσωτερικών Πολεμικών Τεχνών. Κατά τη διάρκεια της εξάσκησης της αντίστροφης αναπνοής, η κοιλιά τραβιέται μέσα κατά την εισπνοή, ενώ φουσκώνει κατά την εκπνοή. Στην πραγματικότητα, σε μεγάλα επίπεδα ικανότητας η αναπνοή δεν γίνεται μόνο από την κοιλιά αλλά από όλη τη «ζώνη» του σώματος γύρω από τη μέση, με αποτέλεσμα ολόκληρη η περιοχή να συμμετέχει στην αναπνευστική κίνηση.

Αυτή η βαθιά, κοιλιακή, αντίστροφη αναπνοή, μαζί με την κατάποση του σάλιου που παράγεται σε μεγάλες ποσότητες κατά τη διάρκεια της σωστής αναπνοής και ωφελεί τα μέγιστα την πέψη άρα και την υγεία, είναι αυτό που με πολύ μυστήριο και γλαφυρότητα περιγράφουν τα Κλασσικά του Τάι Τσι Τσουάν, ως «Βύθισμα του Τσι στο Ταν Τιεν», αφού όπως είπαμε το Τσι είναι η αναπνοή και το Ταν Τιεν είναι το κάτω μέρος της κοιλιάς και όλη η ζώνη γύρω από τη μέση!

Και πάλι βλέπουμε ότι με απλή, Δυτική ορολογία μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό στο οποίο καλούμαστε να εξασκηθούμε, αντί να φουσκώνει το μυαλό μας με μυστηριώδεις φράσεις, οι οποίες φαίνεται να μην έχουν και πολύ νόημα στον σύγχρονο κόσμο, τη στιγμή που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας πολύ πιο λεπτομερείς, επιστημονικούς όρους για να περιγράψουμε το σώμα μας και την εργασία που καλούμαστε να κάνουμε.

ΕΛΛΕΙΨΗ: Όποιος δεν εξασκείται στο Πέμπτο Επίπεδο, δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά, ούτε να αποκομίσει τα τεράστια οφέλη του Τάι Τσι Τσουάν, αφού όπως είναι γνωστό σε όλους η αναπνοή, η πεπτική διαδικασία, η καλή κυκλοφορία του αίματος μέσα στο σώμα και η τροφοδοσία του με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, είναι το Α και στο Ω για μια ζωή γεμάτη υγεία και ευεξία. Σε μαχητικό επίπεδο, είναι κοινός τόπος στις πολεμικές τέχνες, παρ’ όλο που τα Εξωτερικά

Στυλ τη χρησιμοποιούν σε εμβρυακό μόνο στάδιο και επίπεδο, ότι ο συνδυασμός της αναπνοής με τα χτυπήματα ή τις άμυνες τα καθιστά πολύ πιο ισχυρά από ό,τι είναι από μόνα τους. Οπτικά, βλέποντας κάποιον να εκτελεί τη Φόρμα χωρίς να αναπνέει σωστά, μπορούμε πολύ εύκολα να παρατηρήσουμε πως η κίνησή του επηρεάζεται, σκληραίνει και χάνει τη δύναμη και την ομαλότητά της, ενώ ο ίδιος κουράζεται και λαχανιάζει κατά την εκτέλεση οποιασδήποτε απαιτητικής κίνησης, λόγω του σφιξίματος και της δυσφορίας που προκαλείται από το κράτημα της αναπνοής.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Πολλοί, στηριζόμενοι στη φράση των «Κλασσικών Κειμένων του Τάι Τσι Τσουάν», «Χρησιμοποίησε τον Νου για να κινήσεις το Τσι (αναπνοή) και το Τσι (αναπνοή) για να κινήσεις το Σώμα», εξασκούνται σε διάφορες «εσωτερικού τύπου» αναπνοές, προσπαθώντας να «στείλουν» το Τσι σε διάφορα σημεία του σώματός τους ή οραματίζονται μέσα και έξω από το σώμα τους τη ροή του Τσι «βλέποντας» δέσμες φωτός ή σπίθες που κινούνται μέσα στο σώμα και το διατρέχουν κ.α.

Οι τρόποι αυτοί εξάσκησης εκτός του ότι οδηγούν σε πολύ φτωχή τεχνική είναι πάρα πολύ επικίνδυνοι και μπορεί να οδηγήσουν τον ασκούμενο ακόμη και στο ψυχιατρείο, προκαλώντας σημαντικές βλάβες στο μυαλό και την ψυχολογική του κατάσταση. Είναι πολλά αυτά στα οποία πρέπει να συγκεντρωθεί ο νους (στάση, κίνηση, δυαδικότητες –άνοιγμα/κλείσιμο, άνοδος/βύθισμα, γεμάτο/ άδειο κ.α-, χαλάρωση, συντονισμός κλπ) – που η υπερβολική συγκέντρωση στην αναπνοή και μάλιστα με εντελώς λανθασμένους τρόπους όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτε αλλά αντιθέτως βλάπτει.

Τελικά, η ανωτέρω φράση των «Κλασσικών» σωστά διαβασμένη ΔΕΝ μας λέει να κατευθύνουμε το Τσι με το μυαλό μας σε διάφορα μέρη του σώματος, όπως πολλοί ισχυρίζονται, αλλά ότι για να δουλέψει σωστά η αναπνοή, θα πρέπει να συγκεντρώσουμε τον νου στο να εκτελέσουμε σωστά, αργά, ομαλά τις κινήσεις. Τότε η αναπνοή βρίσκει από μόνη της τον δρόμο της χωρίς να την πιέζουμε. Πρέπει να γίνει εντελώς κατανοητό ότι Ο ΣΩΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ ΟΔΗΓΕΙ ΑΠΟ ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΩΣΤΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Η αρμονική κίνηση οδηγεί σε αρμονική αναπνοή. Ούτε πρέπει να δίνουμε υπερβολική έμφαση στο πότε πρέπει να αναπνέουμε και πότε να εκπνέουμε. Αναλόγως τη φύση της κίνησης, αργή ή γρήγορη, μεγάλη ή μικρή η αναπνοή προσαρμόζεται από μόνη της.

Τέλος, θα πρέπει επίσης να γίνει απολύτως κατανοητό ότι η υπερβολική και με λανθασμένο τρόπο εξάσκηση της αναπνοής στρέφει τον νου μας προς τα μέσα, ενώ όπως έχω τονίσει πολλές φορές ήδη, πρέπει να στρεφόμαστε έξω, στον αντίπαλο, εάν επιθυμούμε να εξασκούμε το Τάι Τσι Τσουάν ολοκληρωμένα ως πολεμική τέχνη, όπως πράγματι είναι.

 

Έκτο Επίπεδο: ΠΝΕΥΜΑ
ΓΕΝΙΚΑ: Είναι κοινός τόπος ότι όλες οι τέχνες στην Ανατολή, σαν τελικό στόχο έχουν τη «Φώτιση», έτσι δεν είναι; Ακούγοντας λοιπόν κάποιος ότι το Έκτο Επίπεδο αφορά το Πνεύμα, θα μπορούσε να σκεφτεί ότι αυτός είναι και ο στόχος του Τάι Τσι Τσουάν -η Φώτιση, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τον καθένα.

Ειδικά μάλιστα εάν έχει γαλουχηθεί επί πολλά χρόνια με όλες τις «new age» αντιλήψεις, περί της «μυστηριώδους τέχνης του απόλυτου υπέρτατου, η οποία μέσω της αργής, υπερβατικής της κίνησης φέρνει τον Άνθρωπο σε επικοινωνία με τις Συμπαντικές δυνάμεις και τον ενώνει με τη Γη και τον Ουρανό».

Στην πραγματικότητα όμως τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Το Έκτο Επίπεδο αφορά το λεγόμενο Σεν (καρδιά – νους), το οποίο είναι ένας από τους «Τρεις Θησαυρούς» της Κινεζικής Ιατρικής. Οι Τρεις αυτοί Θησαυροί είναι το Τζινγκ, το Τσι και το Σεν και αντιπροσωπεύουν τις τρεις διαφορετικές καταστάσεις στις οποίες μετουσιώνεται η ενέργεια του σώματος. Το Τζινγκ, που κυριολεκτικά σημαίνει ουσία, είναι ο πιο υλικός από τους Τρεις Θησαυρούς και αντιπροσωπεύει τα σωματικά υγρά (λέμφος, αίμα, σπέρμα κ.α.), το Τσι όπως αναφέραμε και ανωτέρω αντιπροσωπεύει βασικά το αναπνευστικό σύστημα, ενώ το Σεν, το οποίο κυριολεκτικά σημαίνει πνεύμα ή νους, περιλαμβάνει τη συνείδηση, τις νοητικές λειτουργίες, τον συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, καθώς και τη νοητική, τη συναισθηματική και ψυχική του υγεία.

Όπως αναφέραμε και στο κεφάλαιο για το Πέμπτο Επίπεδο, οι κινεζικοί όροι συνήθως είναι πολύ γενικοί και αφορούν ταυτόχρονα πολλά διαφορετικά πράγματα και εκφράζουν πολλές και διαφορετικές έννοιες. Πάντα λοιπόν, προκειμένου να τον κατανοήσουμε, θα πρέπει να εντάσσουμε τον κάθε όρο σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Η έννοια του Σεν, όπως και κάθε άλλου όρου, αλλάζει και εξαρτάται απολύτως από το εάν εντάσσεται στο πλαίσιο μιας διαλογιστικής, μιας αλχημιστικής, μιας θεραπευτικής ή μιας πολεμικής τέχνης, όπως είναι το Τάι Τσι Τσουάν.

Μήπως όμως το ίδιο δεν συμβαίνει και στην Ελληνική, όπως και σε κάθε άλλη γλώσσα; Σύμφωνα με το Ελληνικό λεξικό, η λέξη «πνεύμα» μπορεί να σημαίνει ανάμεσα σε άλλα «α) το μυαλό και η ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται και να κρίνει (π.χ. Tα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος), β) την οξύνοια, την ευφυΐα και την εξυπνάδα (π.χ. το πνεύμα του σπινθηροβολεί), γ) τον άνθρωπο από την άποψη των διανοητικών του ικανοτήτων (π.χ. εφευρετικό, ανήσυχο, δημιουργικό πνεύμα), δ) την ψυχή και τις ψυχικές λειτουργίες, την ψυχική και ηθική υπόσταση του ανθρώπου (π.χ. Το πνεύμα μεν πρόθυμον η δε σαρξ ασθενής), ε) την ψυχική, διανοητική κατάσταση, διάθεση, στάση (π.χ. Επικρατεί πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης ή ηρεμούν τα πνεύματα), στ) το βαθύτερο, πραγματικό νόημα, περιεχόμενο, η ουσία (π.χ. Οι ηθοποιοί απέδωσαν πιστά το πνεύμα του συγγραφέα, το γράμμα και το πνεύμα του νόμου), ζ) αυτό που είναι άυλο και ασύλληπτο από τις αισθήσεις (η θεία δύναμη, θέληση, χάρη, το Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Aγίας Tριάδας, στο οποίο εκπροσωπείται η θέληση του Θεού), η) η ψυχή πεθαμένου προσώπου που, κατά τους πνευματιστές, μπορεί να επικοινωνήσει με τους ζωντανούς (Mιλάει με τα πνεύματα), θ) κατώτερες υπερφυσικές δυνάμεις, ξωτικά (Tα πνεύματα του πήραν τη μιλιά), ι) η ζωή, η ύπαρξη του ανθρώπου (παραδίδω το πνεύμα μου).»

Στο πλαίσιο των πολεμικών τεχνών, άρα και του Τάι Τσι Τσουάν, όπως είναι γνωστό, χρησιμοποιούμε τη λέξη «πνεύμα» αναφερόμενοι κυρίως στις ιδιότητες και ικανότητα του νου να αναλύει, να συνθέτει και να κατανοεί τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται και να δρα ελεύθερος από περισπάσεις και προκατασκευασμένα σχέδια δράσης, την ψυχική δύναμη του ασκούμενου και την καλλιέργεια της αρμονίας σώματος, νου και συναισθημάτων, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία πρέπει να διακρίνουν τον άνθρωπο των πολεμικών τεχνών, δηλαδή τον χαρακτήρα του, καθώς και τη διατήρηση της αυθεντικότητας της διδασκαλίας (α-στ στις ανωτέρω φράσεις). Τη δημιουργία δηλαδή αυτού που με μία φράση περιγράφεται ως «Το πνεύμα του πολεμιστή» και

ΣΤΟΧΟΣ: Υπέρτατος στόχος του Τάι Τσι Τσουάν, καθώς και κάθε πολεμικής τέχνης είναι να φτάσει ο ασκούμενος στην κατάσταση του «μη νου», του «κενού».

Αυτό μπορεί σε κάποιους να ακούγεται μυστηριώδες ή ποιητικό, στην πραγματικότητα όμως είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό και εντελώς προσγειωμένο, όπως είναι εξάλλου και όλο το Τάι Τσι Τσουάν.

Η κατάσταση αυτή σημαίνει πολύ απλά (αλλά καθόλου εύκολα να κατακτηθεί) ότι ο νους του ασκούμενου την ώρα της δράσης σε μία συμπλοκή σώμα με σώμα ή ακόμη και στην καθημερινότητα είναι ελεύθερος από σκέψεις, θυμό, φόβο, κρίση ή εγωισμό. Η απουσία όλων των ανωτέρω, επιτρέπει στο άτομο να δρα εντελώς ελεύθερο από προκατασκευασμένες αντιλήψεις και προσχεδιασμένες τεχνικές και να ανταποκρίνεται στις επιθέσεις του αντιπάλου του ακαριαία, χωρίς την παρεμβολή, την περίσπαση, τη διάσπαση, τον δισταγμό και την καθυστέρηση που προκαλούν οι σκέψεις και τα συναισθήματα. Έχοντας φτάσει σε αυτό το στάδιο, ο ασκούμενος δεν επαφίεται στο τι «πιστεύει» ή στο τι έχει διδαχτεί ότι θα πρέπει να είναι η επόμενη κίνηση. Απλώς ανταποκρίνεται σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει στην κάθε στιγμή, αντιδρώντας ακαριαία και ενστικτωδώς με βάση τις φυσικές του αντιδράσεις, φυσικές αντιδράσεις οι οποίες φυσικά έχουν καλλιεργηθεί μέσα από χρόνια και χρόνια σκληρής, σοβαρής και αφοσιωμένης εξάσκησης, έχοντας γίνει δεύτερη φύση του.

Σε αυτήν τη φάση, στο Έκτο Επίπεδο, ο ασκούμενος κατανοεί ότι όλες οι τεχνικές τις οποίες έμαθε στα χρόνια της εξάσκησής του είναι εν τέλει αχρείαστες. Η εκμάθησή τους και η επί χρόνια εξάσκηση σε αυτές είχε ως στόχο όχι να τον περιορίσει και να τον φυλακίσει στα όριά τους αλλά να τον καταστήσει ικανό να κινείται ελεύθερα, σωστά και αποτελεσματικά κάτω από κάθε δύσκολη, ακόμη και επικίνδυνη περίσταση, χωρίς να χρειάζεται να παρεμβληθεί καμία σκέψη.

Όλα τα ανωτέρω δεν σημαίνουν φυσικά ότι ο νους γίνεται χαλαρός, όπως λίγο πριν κοιμηθούμε ή, ακόμη χειρότερα, πλαδαρός σταματώντας να σκέφτεται.

Αντιθέτως, βρίσκεται σε πάρα πολύ μεγάλη εγρήγορση και εργάζεται σε πάρα πολύ υψηλούς ρυθμούς. Εξ ου και η απόδοση του Σεν ως Καρδιά – Νους. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Νου στο Έκτο Επίπεδο είναι ότι δεν κινείται βάσει προκαθορισμένου σχεδίου ή προς μία και μοναδική κατεύθυνση.

Ανταποκρίνεται και αλλάζει σχέδια ακαριαία, εν ριπή οφθαλμού, αναλόγως με τις ανάγκες της στιγμής και τις καταστάσεις.

Φτάνοντας σε αυτό το επίπεδο η εκπαίδευση ολοκληρώνεται και το άτομο δεν θεωρείται πλέον «ασκούμενος» ή «μαχητής» αλλά έχει μετουσιωθεί πλέον σε έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο. Αποκτά δηλαδή το Πνεύμα του Πολεμιστή.

ΤΡΟΠΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ: Μία ακόμη πολύ σημαντική φράση από τα «Κλασσικά του Τάι Τσι Τσουάν» μας λέει: «Αθόρυβα συσσώρευσε και αφομοίωσε τη γνώση. Τότε θα μπορέσεις σταδιακά να επιτύχεις αυτό που επιθυμεί η καρδιά σου».

Θα έλεγα ότι δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο ασκησιολόγιο προκειμένου να κατακτήσει κάποιος το Έκτο Επίπεδο. Το Επίπεδο αυτό κατακτάται με την επί πάρα πολλά χρόνια σωστή άσκηση, σωστή στάση και κίνηση και σωστή αναπνοή. Όλα τα προηγούμενα επίπεδα και οι σωματικές και πνευματικές γνώσεις που κατακτήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της εξάσκησης, με τα χρόνια αφομοιώνονται και συγχωνεύονται από τον ασκούμενο, καλλιεργώντας σε βάθος την τεχνική του επάρκεια σε όλα τα επίπεδα αλλά και τον χαρακτήρα του, εμποτίζοντάς τον με τις αρετές της υπομονής, της επιμονής, της αντοχής στις δυσκολίες, του σεβασμού, της δικαιοσύνης, της ευθυκρισίας, του αυτοελέγχου και αυτοπειθαρχίας, της ειλικρίνειας, της σοβαρότητας, της ελεημοσύνης, της πραότητας, της ευγένειας, της τιμής, της αξιοπρέπειας κλπ.

Υπάρχει λοιπόν σοβαρός λόγος που το Επίπεδο του Πνεύματος είναι το Έκτο, όπως και αυτό του Τσι είναι το Πέμπτο. Χρειάζονται χρόνια και χρόνια σοβαρής και εις βάθος εργασίας με χιλιάδες παραμέτρους της ανθρώπινης ύπαρξης, σε σωματικό, νοητικό, συναισθηματικό και ψυχικό επίπεδο, για να μπορέσει κάποιος να φτάσει ως εδώ.

Η εκπαίδευση όμως θα πρέπει να είναι βαθιά, σοβαρή και αναλυτική, σε όλα τα επίπεδα και τους τομείς της ύλης του Τάι Τσι Τσουάν και όχι με μηχανιστική επανάληψη και αποσπασματικά, μόνο σε κάποια κομμάτια του. Θα πρέπει η εξάσκηση να γίνεται με το σώμα, τον νου και την ψυχή του ασκούμενου, κάτω από σοβαρή καθοδήγηση και διδασκαλία, με πνεύμα ανοιχτό, αναλυτικό και ταυτόχρονα συνθετικό. Χρειάζεται βαθιά διανοητική και πνευματική προσπάθεια, μελέτη και έρευνα πάνω στη θεωρία του Τάι Τσι Τσουάν, καθώς και πάνω στο τι, το πώς και το γιατί της κάθε παραμέτρου του. Μόνον τότε μπορεί κάποιος να ελπίζει ότι θα φτάσει ποτέ, πολύ περισσότερο ότι θα κατακτήσει, το Έκτο Επίπεδο

ΕΛΛΕΙΨΗ: Η έλλειψη του Έκτου Επιπέδου μπορεί να φαίνεται αλλά ταυτόχρονα και να οφείλεται στο ότι αφενός ο ασκούμενος εξασκείται μηχανιστικά, σαν να κάνει μια απλή γυμναστική, σε ένα περιορισμένο ασκησιολόγιο του Τάι Τσι Τσουάν (π.χ. μόνο στη Φόρμα ή τα Τσι Κουνγκ) και μάλιστα με επιφανειακό ή λανθασμένο τρόπο ή χωρίς να σκέφτεται, να αναλύει, να συνθέτει και τελικά να κατανοεί το τι κάνει και αφετέρου στο να μην μπορεί να κατακτήσει και να περάσει στον χαρακτήρα του τις αρετές που προαναφέρθηκαν.

ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ: Η μετάφραση του Σεν σαν «αυτό που είναι άυλο και ασύλληπτο από τις αισθήσεις» (ζ στις ανωτέρω φράσεις του λεξικού που παρέθεσα ανωτέρω) οδηγεί πάρα πολλούς ασκούμενους σε μεγάλες παρανοήσεις και στην παρεκτροπή τους σε άλλες, μυστικιστικές και μεταφυσικές διαστάσεις και μεθοδολογίες άσκησης, οι οποίες υποκρύπτουν πολλούς και μεγάλους κινδύνους για την ψυχική τους υγεία. Ταυτόχρονα, όπως αναφέραμε και στο Πέμπτο

Επίπεδο, μια τέτοιου είδους εξάσκηση οδηγεί σε πολύ φτωχή τεχνική και βύθισμα του νου προς τα μέσα. Η ανωτέρω μετάφραση, ενώ είναι πράγματι μία από τις πολλές τις οποίες επιδέχονται η λέξη «πνεύμα» και το ιδεόγραμμα Σεν, ανήκει σε άλλα πλαίσια και δεν ανταποκρίνεται επ’ ουδενί στο πλαίσιο του Τάι Τσι Τσουάν ως πολεμικής τέχνης.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τα Έξι Επίπεδα της Φόρμας, όπως ελπίζω ότι βοήθησα να γίνει κατανοητό, αποτελούν την πεμπτουσία, την ψυχή της Φόρμας. Παρ’ όλο που σε τελική ανάλυση συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους θα πρέπει να παίρνονται πολύ σοβαρά υπ’ όψιν και να μελετώνται εις βάθος και, κυρίως, με τη σειρά. Δυστυχώς, στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν δίνεται τεράστια έμφαση στα Επίπεδα Δύο, Πέντε και Έξι, ενώ τα Ένα, Τρία και Τέσσερα σχεδόν αγνοούνται παντελώς. Αυτό προκαλεί δυστυχώς κάποιες πολύ σημαντικές συνέπειες. Αφενός τα Επίπεδα Δύο, Πέντε και Έξι, ελλείψει της γνώσης των άλλων τριών Επιπέδων και της λανθασμένης κατανόησης του Τάι Τσι Τσουάν γενικότερα, κάτω από την επήρεια New Age αντιλήψεων, παρερμηνεύονται, διαστρεβλώνονται και τελικά παρεκτρέπονται του αληθινού τους νοήματος και τρόπου εξάσκησης σε αυτά και αφετέρου οι ασκούμενοι, οι εκπαιδευτές και ο κόσμος του Τάι Τσι Τσουάν γενικότερα κατρακυλούν όλο και περισσότερο σε μυστικιστικές και μεταφυσικές ατραπούς και αναζητήσεις, ενώ ταυτόχρονα η τεχνική τους ολοένα και φτωχαίνει.

Ελπίζω και εύχομαι το κείμενο αυτό να συνεισφέρει στη μερική ανατροπή αυτής της πραγματικότητας, χωρίς ωστόσο να τρέφω καμία αυταπάτη ότι μπορεί να το κάνει σε μαζικό επίπεδο. Θέλω όμως να ελπίζω ότι θα υπάρξουν στη χώρα μας αρκετοί ικανοί άνθρωποι οι οποίοι θα θελήσουν να ασκηθούν σοβαρά και ολοκληρωμένα στην υπέροχη τέχνη του Τάι Τσι Τσουάν, έτσι ώστε αυτή να διαδοθεί με σωστό τρόπο και ολοκληρωμένο τρόπο, προσφέροντας απλόχερα τα ανυπολόγιστης αξίας οφέλη της στους ανθρώπους γύρω μας.

Post a Comment

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.