Τεχνικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Γου Τάι Τσι Τσουάν
Ένας πρακτικός αναλυτικός οδηγός για σοβαρούς μαθητές και εκπαιδευτές που επιθυμούν να εμβαθύνουν ή να γνωρίσουν το στυλ Γου Τάι Τσι Τσουάν και κριτές που επιθυμούν να επιτελούν σωστά το έργο τους.
Του Διονύση Τσετσέλη
ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΟ ΓΟΥ ΤΑΙ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ
Το Γου Τάι Τσι Τσουάν είναι ένα από τα τρία μεγάλα, επίσημα και αναγνωρισμένα στυλ του Τάι Τσι Τσουάν παγκοσμίως (τα άλλα δύο είναι το Γιανγκ και το Τσεν). Επισήμως σήμερα εκφράζεται από την ίδια την Οικογένεια Γου και τον επικεφαλής της, Μεγάλο Δάσκαλο Γου Κουόνγκ Γιου, ο οποίος εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ. Πριν από λίγα χρόνια, ο Δάσκαλος Γου αναγνωρίστηκε από την Chinese Wushu Association, ως ο επικεφαλής του στυλ Γου, ενώ οι φόρμες δύο ατόμων που δημιούργησε, μετά από αίτημα της Chinese Wushu Association αποτελούν την επίσημη ύλη για την απόκτηση Duan, όσον αφορά το στυλ Γου.
Όπως σε όλα τα στυλ, έτσι και στο στυλ Γου εκτός από την κεντρική γραμμή της γενεαλογίας, υπάρχουν επίσης διάφορα παρακλάδια, τα οποία δημιουργήθηκαν κυρίως από υψηλόβαθμους μαθητές του ιδρυτή του στυλ, Γου Τσιεν Τσουάν.
Βασικότερα παρακλάδια του στυλ, τα οποία μάλιστα εκφράζονται και στην Ελλάδα, είναι το λεγόμενο Βόρειο Γου του Δασκάλου Γουάνγκ Πάι Σενγκ, το Γου της Σαγκάης του Δασκάλου Μα Γουέ Λιανγκ, το στυλ Γουτάν (διαφορετικό από το στυλ το οποίο προέρχεται από τα όρη Γουτάν) του Δασκάλου Τσενγκ Τινγκ Χουνγκ, το στυλ του Δασκάλου Λέονγκ Σαμ, καθώς και το στυλ του Δασκάλου Λιου Χουνγκ Τσιε, το οποίο εκφράζεται σήμερα από τον Μπρους Κουμάρ Φραντζή. Όλα τα ανωτέρω είναι επίσης στυλ Γου Τάι Τσι Τσουάν, καθ’ όλα αξιοσέβαστα.
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΟΥ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ
Το στυλ Γου Τάι Τσι Τσουάν σε γενικές γραμμές είναι ένα στυλ Μεσαίου προς Μικρού Πλαισίου (αναλόγως τη γενεαλογική γραμμή), αποτελείται δηλαδή από κινήσεις μεσαίες προς μικρές και μεσαίες προς ψηλές στάσεις, εν αντιθέσει με τα στυλ Γιανγκ και Τσεν τα οποία κατά κύριο λόγο είναι Μεγάλου Πλαισίου, δηλαδή αποτελούνται από μεγάλες, απλωτές κινήσεις και βαθύτερες στάσεις.
Τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του στυλ Γου, τα οποία το ξεχωρίζουν με την πρώτη ματιά από τα άλλα δύο μεγάλα στυλ, ανεξαρτήτως γενεαλογικής γραμμής, είναι α) η κλίση του σώματος προς τα εμπρός, β) το βάρος 100% (στην κεντρική γραμμή της Οικογένειας) ή 80-90% (στις άλλες γραμμές του στυλ) στο ένα πόδι και γ) τα παράλληλα πέλματα (αυστηρά στην κεντρική γραμμή της Οικογένειας λιγότερο αυστηρά στις άλλες).
Οι κινήσεις στο στυλ Γου είναι πιο ευθύγραμμες, ανάλαφρες, δυναμικές και γρήγορες απ’ ότι συνήθως αναμένει κανείς ότι είναι οι κινήσεις στο Τάι Τσι Τσουάν.
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΟΥ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ
(Αφορούν κυρίως τη Διεθνή Αγωνιστική Φόρμα των 54 Κινήσεων, της Οικογένειας Γου)
Η βασική Φόρμα η οποία εξασκείται σήμερα από την Οικογένεια Γου είναι η Παραδοσιακή Φόρμα των 108 Κινήσεων, γνωστή και ως «Τετράγωνη Φόρμα». Μια φόρμα η οποία χαρακτηρίζεται από τις μικρές, ευθύγραμμες και πολύ λεπτομερείς κινήσεις της, η εξάσκηση στις οποίες θεωρείται απαραίτητη για την οικοδόμηση μαχητικής ικανότητας στον ασκούμενο. Σε αυτήν τη Φόρμα στηρίχτηκε ο Δάσκαλος Γου για να δημιουργήσει τη Διεθνή Αγωνιστική Φόρμα των 54 Κινήσεων, με σκοπό το στυλ Γου να μπορεί να συμμετέχει με αξιώσεις στα διάφορα Πρωταθλήματα παγκοσμίως.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Φόρμας των 54 Κινήσεων δεν θα μπορούσε να είναι άλλα από αυτά τα οποία χαρακτηρίζουν τη Φόρμα των 108 Κινήσεων, με την προσθήκη όμως μεγαλύτερης κυκλικότητας και συντονισμού των μελών μεταξύ τους στην κίνηση, έτσι ώστε η Φόρμα των 54 Κινήσεων αντί για «τετράγωνη» να φαίνεται «κυκλική» ή, έστω, πιο «κυκλική» από τη Φόρμα των 108 Κινήσεων.
Έτσι λοιπόν, έχουμε και εδώ τις ίδιες λιτές και απέριττες μικρές, στενές, συμπαγείς, και πολύ λεπτομερείς κινήσεις, εκτελεσμένες ωστόσο με πιο κυκλικό τρόπο, οι οποίες καθοδηγούνται εξ ολοκλήρου από την κίνηση της λεκάνης και δένουν δυναμικά με τις ψηλές στάσεις οι οποίες προσομοιάζουν στη στάση που θα έχει κάποιος κατά τη διάρκεια μίας αληθινής συμπλοκής σώμα με σώμα. Οτιδήποτε θεαματικό, όπως π.χ. βαθιές στάσεις και ψηλά λακτίσματα, όπως επίσης και ό,τι έχει να κάνει με τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Τάι Τσι Τσουάν, όπως αυτό έχει διαδοθεί στον σύγχρονο κόσμο, δηλαδή οι μεγάλες, απλωτές, αρμονικές και απαλές κινήσεις, δεν υπάρχουν στη Φόρμα των 54 Κινήσεων.
Πώς όμως μπορεί να κριθεί δίκαια μία φόρμα η οποία σχεδόν σε τίποτε δεν μοιάζει με τις άλλες φόρμες τις οποίες καλείται να ανταγωνιστεί σε ένα πρωτάθλημα, όπου καλώς ή κακώς πρώτιστο ρόλο παίζουν οι κινήσεις εντυπωσιασμού και υψηλών γυμναστικών απαιτήσεων;
Στο σημείο αυτό εμφανίζεται η ανάγκη σωστής ενημέρωσης και επιμόρφωσης των κριτών, ώστε ο αθλητής να μην φεύγει από το Πρωτάθλημα με την αίσθηση ότι αδικήθηκε όχι μόνο ο ίδιος αλλά και ολόκληρο το στυλ το οποίο αντιπροσωπεύει με την παρουσία του.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΟΥ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ
(Αφορούν κυρίως τη Διεθνή Αγωνιστική Φόρμα των 54 Κινήσεων, της Οικογένειας Γου)
• ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΟΥ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ (αλλά και κάθε στυλ Τάι Τσι Τσουάν)
Α) Το στέρνο πρέπει να είναι μαλακό και βυθισμένο ενώ η πλάτη ανοιχτή και στρογγυλή.
Β) Ο κόκκυγας πρέπει να είναι συνεχώς μαζεμένος μέσα.
Γ) Οι ώμοι πρέπει να είναι συνεχώς χαμηλωμένοι.
Δ) Οι αγκώνες πρέπει να είναι συνεχώς κάτω.
Ε) Το πηγούνι πρέπει να είναι μαζεμένο μέσα και η κορυφή του κεφαλιού ψηλά.
Στ) Το στόμα πρέπει να είναι κλειστό.
Ζ) Η αναπνοή πρέπει να γίνεται πάντα από τη μύτη.
• ΣΗΜΑ ΚΑΤΑΤΕΘΕΝ ΤΟΥ ΣΤΥΛ ΓΟΥ (αναγνώριση του στυλ με την πρώτη ματιά)
Α) Ψηλές στάσεις, χαμηλά λακτίσματα.
Β) Μικρές, στενές κινήσεις.
Γ) Κλίση του σώματος προς τα εμπρός στις μπροστινές στάσεις.
Δ) Βάρος 100% στο ένα πόδι.
Ε) Παράλληλα πέλματα.
ΤΑ 12 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΥΛ ΓΟΥ
• ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΠΕΛΜΑΤΑ: Τα πέλματα είναι πάντα παράλληλα, εκτός από την Αρχική Στάση και τη Στάση Αλόγου, κατά τις οποίες τα πέλματα δείχνουν στις γωνίες. Προσοχή! Στο στυλ Γου είναι σημαντικό λάθος τα πέλματα να δείχνουν μπροστά κατά τη Στάση Αλόγου.
• ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ: Υπάρχει κλίση του σώματος προς τα εμπρός σε όλες τις μπροστινές στάσεις και προς το πλάι στις πλαϊνές (χωρίς σε καμία περίπτωση να «σπάει» η ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης). Το σώμα και τα πόδια σχηματίζουν ένα τρίγωνο, με τη γραμμή που σχηματίζεται από τη φτέρνα ως το κεφάλι να είναι σε απόλυτη ευθεία. Στην πίσω στάση το σώμα είναι εντελώς όρθιο, χωρίς την παραμικρή κλίση προς τα εμπρός.
• ΒΑΡΟΣ 100%: Το βάρος βρίσκεται 100% στο πόδι που έχει το βάρος, είτε είναι το πίσω είτε το εμπρός. (Στις γενεαλογικές γραμμές εκτός της κεντρικής αυτό δεν είναι πολύ αυστηρό και μπορεί το βάρος να είναι 90-10 ή και 80-20). Εξαίρεση αποτελούν και πάλι η Αρχική Στάση και η Στάση Αλόγου, όπου το βάρος είναι μοιρασμένο 50-50 στα δύο πόδια.
• ΨΗΛΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ: Οι στάσεις είναι ψηλές (αρκετά ψηλές στην κεντρική γενεαλογική γραμμή, λιγότερο στις υπόλοιπες) και αυτό δεν αλλάζει ούτε στις κλασσικές στάσεις κατά τις οποίες η στάση γίνεται πολύ χαμηλή στα άλλα στυλ Τάι Τσι Τσουάν (Στάση Αλόγου, Φίδι που έρπει κλπ).
• ΠΙΣΩ ΚΑΙ ΕΜΠΡΟΣ ΣΤΑΣΗ: Στην Πίσω Στάση τα δάχτυλα του μπροστινού ποδιού κοιτούν το ταβάνι, ενώ το μπροστινό γόνατο είναι τεντωμένο (αλλά όχι κλειδωμένο). Στην Μπροστινή Στάση το πίσω πέλμα πατάει καλά στο έδαφος (και η φτέρνα του), ενώ το πίσω γόνατο είναι τεντωμένο (αλλά όχι κλειδωμένο).
• ΒΗΜΑΤΙΣΜΟΣ: Πρέπει να υπάρχει μεγάλος έλεγχος σε κάθε βήμα, είτε αυτό είναι προς τα εμπρός είτε προς τα πίσω. Βήμα εμπρός: Στο βήμα προς τα εμπρός πρέπει να φανεί έντονη η ανόρθωση του σώματος (αφού στην μπροστινή στάση το σώμα ήταν κεκλιμένο), όλη η κίνηση να καθοδηγηθεί από τη λεκάνη και το πόδι να ακουμπήσει μπροστά πρώτα με τη φτέρνα και στη συνέχεια να πατήσει το υπόλοιπο πέλμα. Βήμα πίσω: Στο βήμα προς τα πίσω πρέπει να φανεί έντονη η κλίση του σώματος (ώστε τελικά να έρθει στην μπροστινή στάση όταν ολοκληρωθεί το βήμα), όλη η κίνηση να καθοδηγηθεί από τη λεκάνη και το πόδι να πατήσει ολόκληρο κάτω ταυτόχρονα (είναι λάθος να πατήσουν πρώτα τα δάχτυλα και μετά η φτέρνα). Προσοχή, ειδικά στο πίσω βήμα, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε κίνησης ή στάσης, τα δάχτυλα και τα γόνατα πρέπει να δείχνουν πάντα εκεί που δείχνει η λεκάνη, να διατηρούν το σωστό άνοιγμα και την παράλληλη μεταξύ τους σχέση. Είναι πάρα πολύ σημαντικό κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε βήματος να μην μεταφέρεται καθόλου βάρος από το ένα πόδι στο άλλο. Πρώτα πατάει και τοποθετείται σωστά το πόδι που βηματίζει και μετά μεταφέρεται το βάρος. ΠΡΟΣΟΧΗ! Κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε βήματος απαγορεύεται αυστηρά το ανεβοκατέβασμα στα γόνατα. Το λύγισμα του γονάτου είναι σταθερό σε όλη τη φόρμα.
• ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: Όταν αλλάζουμε κατεύθυνση, η κίνηση συνήθως ξεκινάει κλείνοντας την πίσω φτέρνα, ενώ στην ολοκλήρωση της αλλαγής η φτέρνα ριζώνει καλά κάτω και κλείνουν τα δάχτυλα. Προσοχή! Είναι μεγάλη η διαφορά από τα υπόλοιπα στυλ, τα οποία στην ολοκλήρωση της αλλαγής της κατεύθυνσης γλιστράνε τη φτέρνα προς τα πίσω. Όταν θέλουμε να γυρίσουμε πάνω στο πόδι που έχει το βάρος (100%), αυτό γίνεται πάνω στο ίδιο το πόδι που έχει το βάρος, χωρίς να αποτραβηχτούμε πίσω ούτε στο ελάχιστο. Προσοχή! Και εδώ υπάρχει μεγάλη διαφορά με τα άλλα στυλ, όπου το σώμα αποτραβιέται πίσω, αδειάζοντας το πόδι από το βάρος του, προκειμένου να διευκολυνθεί ο στροφή.
• ΛΑΚΤΙΣΜΑΤΑ: Τα λακτίσματα είναι πάντα χαμηλά, ξεκινώντας από το ύψος του γονάτου και φθάνοντας το πολύ μέχρι το ύψος της μέσης. Απαγορεύεται η ανύψωση του ποδιού πάνω από τη μέση για κανέναν λόγο.
• ΛΕΚΑΝΗ: Ο πυρήνας και η βάση κάθε κίνησης είναι η λεκάνη. Σε κάθε κίνηση η λεκάνη πρέπει να είναι πολύ ενεργή, με συνεχή ανοίγματα και κλεισίματα, αναλόγως την κίνησης που εκτελείται. Κάθε κίνηση είναι πρωτίστως κίνηση της λεκάνης και δευτερευόντως των χεριών. Αν τα χέρια κινούνται αυθαίρετα, χωρίς να υποστηρίζονται από τη λεκάνη, αυτό είναι πολύ σημαντικό λάθος. (Στις γενεαλογικές γραμμές εκτός της κεντρικής, η βαρύτητα δίνεται στην κίνηση της μέσης και όχι τόσο πολύ της λεκάνης. Οι αρχές ωστόσο παραμένουν οι ίδιες). Πολύ σημαντικό επίσης είναι το συνεχές μάζεμα του κόκκυγα προς τα μέσα, έτσι ώστε η λεκάνη να μην πετάει ποτέ πίσω, σε καμία στάση, χαλώντας την ευθυγράμμιση που αναφέραμε ανωτέρω. Η έλλειψη ικανότητας ανοίγματος και κλεισίματος της λεκάνης και καθοδήγησης της κίνησης από τη λεκάνη αποτελεί σοβαρότατο λάθος.
• ΣΩΜΑ: Το σώμα είναι συμπαγές, δυνατό και ενοποιημένο, χωρίς καμία αίσθηση «αέρινης» ή «φιγουράτης» κίνησης και βρίσκεται στον πυρήνα κάθε κίνησης.
• ΚΙΝΗΣΗ ΧΕΡΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΔΙΩΝ: Κατά τη διάρκεια της κίνησης των χεριών αλλά και των ποδιών, πρέπει να είναι φανερή η απαλή κίνηση όλων των αρθρώσεων (ώμος, αγκώνας, καρπός και ισχίο, γόνατο, ποδοκνημική). ΧΕΡΙΑ: Οι κινήσεις δεν πρέπει να είναι ποτέ μονοκόμματες. Η κάθε κίνηση, πυροδοτεί μικρές, σχεδόν αόρατες, εσωτερικές διατάσεις, οι οποίες κάποιες φορές δίνουν την αίσθηση του σκληρού στο άπειρο μάτι, το οποίο έχει συνηθίσει να βλέπει το Τάι Τσι Τσουάν ως κάτι πολύ χαλαρό, χωρίς δύναμη. Όσον αφορά τις κινήσεις των χεριών, είναι πολύ σημαντικό ότι αυτές εκτελούνται όσο το δυνατόν πιο μικρές, ενώ τα χέρια πάντα πρέπει να βρίσκονται μπροστά από την κεντρική γραμμή του σώματος και να κινούνται από αυτό. Τέλος, οι κινήσεις των χεριών αποτελούνται από μικρές, αδιόρατες ελλειπτικές τροχιές, οι οποίες πολλές φορές δίνουν την αίσθηση του «τετράγωνου», ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι πολύ σημαντικό λάθος το τέντωμα του αγκώνα σε οποιαδήποτε κίνηση. ΠΟΔΙΑ: Όσον αφορά τα πόδια, θα πρέπει να είναι καλά ριζωμένα, μεταφέροντας το καθένα το 100% του βάρους, η φτέρνα να πατάει πάντα καλά κάτω, τα γόνατα να δείχνουν αυστηρά εκεί που δείχνουν τα πέλματα, να βρίσκονται μέσα από την κάθετη γραμμή που ξεκινάει από τα δάχτυλα και να μην πέφτουν προς τα μέσα. Το πόδι που δεν έχει βάρος, είτε είναι το μπροστά είτε το πίσω, είναι πάντα τεντωμένο, χωρίς ωστόσο να είναι κλειδωμένο. ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι πολύ σημαντικό λάθος το ανεβοκατέβασμα στα γόνατα κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε κίνησης, εκτός από δυο-τρεις εξαιρέσεις, κατά τις οποίες το ανεβοκατέβασμα και ίσιωμα του γόνατου είναι μέρος της κίνησης.
• ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΥΛ: Σε γενικές γραμμές η κίνηση στο Γου Τάι Τσι Τσουάν είναι ευκίνητη, ζωηρή, γρήγορη, οικονομική, λιτή και απέριττη, ελαφριά, φυσική, ντελικάτη αλλά και δυναμική, με απαλές σπειροειδείς κινήσεις εξουδετέρωσης.
ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΓΟΥ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ
Παραδοσιακά, τα όπλα του στυλ Γου είναι το ίσιο σπαθί, το κυρτό σπαθί και η λόγχη. Όπως είναι φυσικό, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των φορμών των όπλων οι βασικές αρχές, οι στάσεις και ο τρόπος κίνησης του σώματος είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά της άοπλης φόρμας. Οτιδήποτε έχει αναφερθεί παραπάνω, ισχύει στο ακέραιο και για τις φόρμες των όπλων. Όσον αφορά τον χειρισμό του όπλου αυτού καθ΄ εαυτού, ισχύουν τα ίδια με ό,τι ισχύει σε οποιοδήποτε άλλο κινέζικο στυλ. Ο βασικός χειρισμός του όπλου δεν αλλάζει. Κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της φόρμας, είναι πολύ σημαντικό τα χτυπήματα του όπλου να εκτελούνται κοφτά, καθαρά και δυναμικά και όχι να χάνονται μέσα σε μία απαλή αρμονική κίνηση, όπως συνήθως βλέπουμε στο Τάι Τσι Τσουάν.
Κατά τα άλλα, οι φόρμες των όπλων στο Γου Τάι Τσι Τσουάν πρέπει να εκτελούνται αρκετά πιο δυναμικά και γρήγορα, οπωσδήποτε σε σχέση με άλλα στυλ Τάι Τσι Τσουάν αλλά ακόμη και σε σχέση με τις άοπλες φόρμες του στυλ Γου οι οποίες όπως έχουμε προαναφέρει ούτως ή άλλως εκτελούνται πιο γρήγορα από ό,τι οι φόρμες των άλλων στυλ. Πολλές φορές μπορεί να δούμε στις ένοπλες φόρμες του στυλ Γου, αναλόγως την ικανότητα του αθλητή, ελαφριά πηδηματάκια και κινήσεις πιο «γυμναστικές» από ό,τι στην άοπλή φόρμα, ή ακόμη και εκρηκτικές κινήσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε, αν μας επιτρέπεται η έκφραση, ότι οι φόρμες των όπλων στο στυλ Γου δίνουν πιο πολύ την αίσθηση ενός δυναμικού αλλά ρέοντος Κουνγκ Φου, παρά του Τάι Τσι Τσουάν που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε.