Τελευταία άρθρα

Quality since 1985.

Ο μύθος των Ταοϊστικών καταβολών του Τάι Τσι Τσουάν

Πέρα από μύθους, στερεότυπα και προκαταλήψεις

Του Διονύση Τσετσέλη

«Θεωρούμε ότι είναι εντελώς λανθασμένο να λέμε πως το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία Ταοϊστική τέχνη. Το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία πρακτική πολεμική τέχνη η οποία στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νόμους της Φυσικής και πολλές από τις αρχές τακτικής και στρατηγικής οι οποίες έχουν εκφραστεί στα “Κλασσικά Κείμενα του Τάι Τσι Τσουάν”».

Εάν μελετήσουμε προσεκτικά την ιστορία του Τάι Τσι Τσουάν, μακριά από τους συνήθεις μύθους και στερεότυπα οι οποίοι κυκλοφορούν ευρέως, θα διαπιστώσουμε εύκολα ότι στα τέλη του 19ου αιώνα έγινε μία έντονη και εκτεταμένη προσπάθεια διαφόρων διανοουμενίστικων και εθνικιστικών, κυρίως, κύκλων να συνδεθεί μια λαϊκή πολεμική τέχνη, το Τάι Τσι Τσουάν, με τον μυθικό (και μάλλον ανύπαρκτο) Ταοϊστή μοναχό Chang Sanfeng και μέσω αυτού με τον Ταοϊσμό.

Οι αιτίες αυτής της σύνδεσης ήταν βασικά δύο. Αρχικά η σύνδεση με τον Ταοϊσμό ήρθε να δώσει κύρος στην πρωτοεμφανιζόμενη τότε δημοσίως πολεμική τέχνη, τυλίγοντάς την ταυτόχρονα σε ένα πέπλο μυστηρίου, κάτι το οποίο ήταν σύνηθες εκείνη την εποχή σχεδόν για κάθε τέχνη. Στη συνέχεια, ήρθε να υπηρετήσει συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα στην προσπάθεια των εθνικιστικών κύκλων να στηρίξουν την υπερηφάνεια του Κινεζικού έθνους, τη λεγόμενη κινεζικότητα, το οποίο σχεδόν επί 300 χρόνια δοκιμαζόταν σκληρά, κάτω από την ξενόφερτη δυναστεία των Τσινγκ/Μαντσού (1644-1912). Εκείνη την εποχή οι Μαντσού κατέρρεαν, η Κίνα ήταν ο «μεγάλος ασθενής» της Ασίας, παντού διαφαινόταν η επικράτηση στη χώρα Δυτικών αντιλήψεων, θεωριών και πρακτικών και η διανόηση της εποχής αισθανόταν ότι έπρεπε κάτι να κάνει προκειμένου να ανατρέψει αυτήν την πραγματικότητα. Σε αυτό το παιχνίδι χρησιμοποιήθηκαν και οι πολεμικές τέχνες και κυρίως το Τάι Τσι Τσουάν και το Μπάγκουα Ζανγκ με τραγικά αποτελέσματα (βλ. Εξέγερση των Μπόξερς).

Όλα αυτά, ωστόσο, αποτελούν αντικείμενα ενός άλλου κειμένου το οποίο να εξειδικεύεται στην «Ιστορία του Τάι Τσι Τσουάν», το οποίο προτίθεμαι να γράψω εν ευθέτω χρόνω. Αυτό το οποίο θα πρέπει να γνωρίζουμε και να κατανοήσουμε για τις ανάγκες αυτού του άρθρου είναι ότι η κατασκευασμένη και ψευδής αυτή σύνδεση του Τάι Τσι Τσουάν με τον Ταοϊσμό προκάλεσε στην Κίνα και επί πολλές δεκαετίες εντονότατες ιδεολογικοπολιτικές και ιστορικές διαμάχες, ενισχύθηκε ποικιλοτρόπως κατά τη λεγόμενη περίοδο της Δημοκρατίας (1912-1949), πολεμήθηκε και καταρρίφθηκε με αδιάσειστά ιστορικά στοιχεία από σοβαρούς ιστορικούς ερευνητές στην περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια της Σοσιαλιστικής οικοδόμησης (1949-1978), για να ανθίσει και πάλι και να φτάσει στο απόγειό της στη Μεταμαοϊκή Κίνα και στις αρχές του 21ου αιώνα.

Στη Δύση, όπου κανείς δεν είχε ιδέα από τις εντονότατες διαμάχες τις οποίες είχε ξεσηκώσει στην Κίνα το θέμα, το Τάι Τσι Τσουάν έφτασε στη δεκαετία του ’60 από εθνικιστές Κινέζους δασκάλους του Τάι Τσι Τσουάν, οι οποίοι είχαν εκδιωχθεί ή εγκαταλείψει τη Σοσιαλιστική Κίνα, και η σύνδεσή του με τον Ταοϊσμό παρουσιάστηκε χωρίς καμία περαιτέρω συζήτηση ως αληθινό και τετελεσμένο γεγονός. Σε ένα περιβάλλον το οποίο αναζητούσε και αγκάλιαζε οτιδήποτε «μυστηριώδες», «μυστικιστικό» και «εξωτικό», το Τάι Τσι Τσουάν «καταχωρήθηκε» κάτω από το γενικότερο ρεύμα του λεγόμενου New Age, μαζί με τη Γιόγκα, τις «ενεργειακές» θεραπείες, τον διαλογισμό, τις κάρτες Ταρώ, τον Σαμανισμό, τους αγκαλιαστές δέντρων κλπ! Αυτή του η «καταχώρηση», τελικά έγινε αιτία τεράστιων παρανοήσεων, παρεξηγήσεων, προσμίξεων και παρεκτροπών από το αληθινό νόημα, σκοπό και πράξη της πολεμικής αυτής τέχνης, με αποτέλεσμα η τεράστια πλειοψηφία των ατόμων που σήμερα εξασκούν, θέλουν να εξασκήσουν ή απλώς έχουν ακούσει κάτι για το Τάι Τσι Τσουάν να έχουν μία παντελώς εσφαλμένη αντίληψη για το τι ακριβώς είναι, ποιοι είναι οι στόχοι του και πώς θα πρέπει να εξασκείται κάποιος πρακτικά ώστε να τους επιτύχει.

Με βάση όλα τα ανωτέρω, είναι πλέον κοινός τόπος και σχεδόν από όλους αποδεκτό ότι «το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία Ταοϊστική πολεμική, θεραπευτική, διαλογιστική κοκ. τέχνη», κάτι το οποίο ωστόσο είναι εντελώς άτοπο. Ο ισχυρισμός αυτός ούτε είναι ούτε και θα μπορούσε ποτέ να είναι αληθινός. Όπως και αν θεωρήσουμε τον Ταοϊσμό, σε όποια δηλαδή από τις τρεις βασικές εκδοχές του, ως θρησκεία, φιλοσοφία ή λαϊκή δοξασία, πώς θα μπορούσε ποτέ να δημιουργηθεί μια πολεμική ή άλλη τέχνη η οποία να εκφράζει και να εκφράζεται από τον Ταοϊσμό ή από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία ή φιλοσοφία; Θα ήταν σαν να λέγαμε π.χ. ότι υπάρχουν πολεμικές ή άλλες τέχνες οι οποίες είναι Χριστιανικές, Ισλαμικές, Υπαρξιστικές, Επικούρειες, Θετικιστικές, Παγανιστικές κοκ.

Σαφέστατα, ένα μεγάλο μέρος του τρόπου εξάσκησης στο Τάι Τσι Τσουάν σίγουρα μπορεί να ερμηνευθεί από την Ταοϊστική φιλοσοφία των δύο μεγάλων θεμελιωδών και αντιτιθέμενων δυνάμεων του σύμπαντος, του Γιν και του Γιανγκ, τα οποία μέσα από τη συνεχή τους αντίθεση και ατελέσφορη μάχη για επικράτηση του ενός πάνω στο άλλο, τελικά υποχρεώνονται να συντεθούν και να εναρμονιστούν αλληλοσυμπληρωνόμενα.

Αυτό δεν συμβαίνει, ωστόσο, γιατί το Τάι Τσι Τσουάν δημιουργήθηκε από κάποιον Ταοϊστή μύστη ο οποίος επινόησε μια πολεμική τέχνη βασισμένη πάνω στην Ταοϊστική φιλοσοφία. Πολύ απλά, το Τάι Τσι Τσουάν, ως εξελιγμένη πολεμική τέχνη που είναι, χρησιμοποιεί κατά την εξάσκηση και τα δύο άκρα εξ ίσου και συμπληρωματικά το ένα με το άλλο, με μεγάλη τέχνη και μαεστρία, ώστε ο ασκούμενος να αποκτάει τα μέγιστα οφέλη και από τις δύο αντίθετες και αλληλοσυμπληρούμενες δυνάμεις, το Γιν και το Γιανγκ. Αυτό όμως συμβαίνει εξίσου και με δεκάδες άλλες πολεμικές ή άλλες τέχνες και αθλήματα, ειδικά όταν ο εκφραστής τους βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο τεχνικής κατάρτισης και κατανόησης της τέχνης του. Δείτε π.χ. τον Μοχάμεντ Άλι να πυγμαχεί, τον Πελέ να παίζει ποδόσφαιρο, έναν μεγάλο χορευτή να εκτελεί μια χορογραφία, έναν μεγάλο μουσικό να παίζει το μουσικό του όργανο, έναν μεγάλο σεφ να μαγειρεύει κοκ και θα διαπιστώσετε και σε αυτούς την πλήρη έκφραση του Γιν και του Γιανγκ. Μήπως λοιπόν και το ποδόσφαιρο, η πυγμαχία, η μουσική, ο χορός ή η μαγειρική είναι Ταοϊστικές τέχνες; Φυσικά και όχι!

Πιο συγκεκριμένα, το Το Τάι Τσι Τσουάν βασίζεται στην καλλιέργεια εις βάθος και χρησιμοποίηση δυναμικά εκφρασμένων δυαδικοτήτων, όπως, για να αναφέρουμε μερικές μόνον, το γρήγορο και το αργό, το σκληρό και το μαλακό, το άνοιγμα και το κλείσιμο, την επέκταση και τη συρρίκνωση, το εκρηκτικό και το απαλό, το πάνω και το κάτω, την προσκόλληση και την αποφυγή κ.α. Το κάνει όμως αυτό «Ταοϊστικό»; Η απάντηση και πάλι είναι ένα σκέτο «όχι».

Όπως είναι νομίζω κατανοητό, είναι άλλο πράγμα μια φιλοσοφία να μπορεί να επεξηγήσει (συνήθως επιφανειακά μόνο) κάποια κομμάτια μιας πολεμικής ή άλλης τέχνης και εντελώς διαφορετικό το να ισχυριζόμαστε ότι η πολεμική ή η όποια τέχνη δημιουργήθηκε βασιζόμενη πάνω σε κάποια φιλοσοφία.

Με αυτήν την έννοια, λοιπόν, θεωρούμε ότι είναι εντελώς λανθασμένο να λέμε πως το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία Ταοϊστική τέχνη. Το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία πρακτική πολεμική τέχνη η οποία στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νόμους της Φυσικής και πολλές από τις αρχές τακτικής και στρατηγικής οι οποίες έχουν εκφραστεί στα «Κλασσικά Κείμενα του Τάι Τσι Τσουάν».

Ως εκ τούτου, πιστεύουμε ότι για την εξάσκηση και την κατανόηση του Τάι Τσι Τσουάν δεν απαιτείται ούτε ωφελεί ιδιαιτέρως η μελέτη της φιλοσοφίας ή βιβλίων όπως το Ι Τζινγκ, το Ταό Τε Τζινγκ ή το Τζούανγκ Τζε, πολύ δε περισσότερο η προσπάθεια ένταξης των θεωριών τους στην εξάσκηση του Τάι Τσι Τσουάν. Αντιθέτως, μια τέτοια μελέτη και κυρίως η προσπάθεια να προσαρμόσει κάποιος την εξάσκησή του σε αφηρημένα θεωρητικά σχήματα, το πιθανότερο είναι να βλάψει την εξάσκηση και να τη στρέψει προς λανθασμένες κατευθύνσεις, όπως δυστυχώς βλέπουμε να γίνεται σε χιλιάδες ασκουμένων στο Τάι Τσι Τσουάν. Παραδείγματος χάριν, η άκριτη πίστη στη ρήση του Λάο Τσε ότι «Το μαλακό νικάει το σκληρό», η οποία έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το ολοκληρωμένο Τάι Τσι Τσουάν το οποίο χρησιμοποιεί εξίσου και το σκληρό και το μαλακό, έχει οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε ένα άνευρο, χωρίς δύναμη Τάι Τσι Τσουάν. Όποιος βαδίζει με οδηγό του τη συγκεκριμένη ρήση και πολλές ακόμη παρόμοιες, συνήθως αδυνατεί να κατανοήσει και, κυρίως, να εφαρμόσει πολύ βασικές πλευρές του Τάι Τσι Τσουάν.

Γενικά, είναι πάντα καλό να σκεφτόμαστε ότι είναι εντελώς λανθασμένο το να προσπαθούμε να προσαρμόσουμε την πράξη ώστε να ταιριάζει σε διάφορες προκατασκευασμένες θεωρίες και πρότυπα. Ο ρόλος των θεωριών είναι να επεξηγούν την πράξη και όχι να την καθορίζουν. Η πράξη είναι η πηγή της θεωρίας και όχι η θεωρία η πηγή της πράξης.

Σε μία πρακτική τέχνη όπως το Τάι Τσι Τσουάν οι έννοιες της ισορροπίας, του ριζώματος, της εξουδετέρωσης κλπ. καλλιεργούνται και εξασκούνται με την πρακτική εξάσκηση στις φόρμες, στα pushing hands, στις μαχητικές εφαρμογές και στα παραδοσιακά όπλα και όχι μέσα από το διάβασμα φιλοσοφικών κειμένων. Η φιλοσοφία είναι από μόνη της ένα τεράστιο κεφάλαιο και μια μελέτη ζωής, με την οποία όποιος επιθυμεί μπορεί να ασχοληθεί και να δει πολλά οφέλη στη ζωή του. Δεν αφορά όμως το Τάι Τσι Τσουάν. Η κατάκτηση των πολύπλοκων κινήσεών του στη προσπάθεια να γίνει κανείς υγιής, ισορροπημένος και δυνατός είναι ένα τεράστιο έργο και επίσης μελέτη μιας ζωής.

Το Τάι Τσι Τσουάν είναι μία πρακτική φιλοσοφία και η κατανόηση των βασικών αρχών του όπως αυτές εκφράζονται στα «Κλασσικά του Τάι Τσι Τσουάν» είναι αρκετή για την πρόοδο του ασκούμενου προς τη σωστή κατεύθυνση.

Σωματικές, φιλοσοφικές, τακτικές και στρατηγικές αρχές από τα «Κλασσικά» όπως παρατίθενται κατωτέρω, όχι μόνον εξηγούν ικανοποιητικά και καθοδηγούν σωστά τον τρόπο άσκησης και σκέψης στο Τάι Τσι Τσουάν αλλά και ωφελούν τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή. Αντί ως ασκούμενοι στο Τάι Τσι Τσουάν να ακολουθούμε την όποια «φανταχτερή» και «βαθυστόχαστη» θεωρία, φιλοσοφία ή θρησκεία, θα ήταν καλό να μελετήσουμε εις βάθος τις βασικές αυτές αρχές και να τις εξασκούμε στην πράξη. Έτσι και το Τάι Τσι Τσουάν μας θα γίνει πολύ καλύτερο και θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε αληθινή ικανότητα, κάτι το οποίο είναι τελικά το αληθινό ζητούμενο και λείπει τραγικά από τους οπαδούς τους Ταοϊσμού στον κόσμο του Τάι Τσι Τσουάν.

«Όταν φεύγει, ακολουθώ. Όταν έρχεται, υποχωρώ.»

«Οπισθοχωρώ με σκοπό να αντεπιτεθώ.»

«Όταν ο αντίπαλος προελαύνει, η απόσταση φαίνεται εκπληκτικά μεγάλη. Όταν οπισθοχωρεί, ξαφνικά γίνεται εκπληκτικά μικρή.»

«Προσθέτω δύναμη στη δύναμη του αντιπάλου μου και τον οδηγώ στο κενό.»

«Το άδειο και το γεμάτο θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένα. Έτσι, κάθε σημείο του σώματος θα έχει άδειο και γεμάτο.»

«Ολόκληρο το σώμα, κάθε κλείδωση, είναι συνδεδεμένα. Μην αφήσετε να υπάρχει το παραμικρό κενό.»

«Στάσου σαν ισορροπημένο αλφάδι. Κινήσου σαν τον τροχό μιας άμαξας.»

«Η εμφάνισή σου να είναι σαν του γερακιού που επιτίθεται στον λαγό. Το πνεύμα σου σαν της γάτας που πιάνει έναν ποντικό. Να είσαι ακίνητος σαν ένα ψηλό βουνό, να κινείσαι σαν τον μεγάλο ποταμό.»

«Συσσώρευσε το Τζιν σαν το τράβηγμα του τόξου. Εκτόξευσέ το σαν το πέταγμα του βέλους.»

«Φτάσε στο απόγειο της μαλακότητας, μετά φτάσε στο απόγειο της σκληρότητας.»

«Εσωτερικά, σταθεροποίησε το πνεύμα. Εξωτερικά, να δείχνεις άνετος και γαλήνιος. Περπάτα όπως η γάτα. Μετακίνησε το Τζιν σαν να τραβάς μετάξι.»

«Αν ο αντίπαλός μου δεν κινείται δεν κινούμαι. Αν ο αντίπαλός μου κινηθεί έστω και ελάχιστα, εγώ φτάνω πρώτος.»

«Στην ακινησία υπάρχει κίνηση. Στην κίνηση είναι σαν να είσαι ακίνητος.»

«Όσο δυνατά κι αν με τραβήξει, με ένα τράβηγμα λίγων γραμμαρίων διασκορπίζω τα πολλά κιλά του.»

«Επιμένω, συνδέομαι, προσκολλώμαι κι ακολουθώ. Δεν χάνω τη σύνδεση και δεν αντιστέκομαι.»

«Όταν κάποιος κινείται όλο το σώμα πρέπει να είναι ελαφρύ και ζωηρό. Και πάνω απ’ όλα ολοκληρωτικά συνδεδεμένο.»

«Το Τζιν πηγάζει από τα πέλματα και εμφανίζεται στα δάχτυλα του χεριού.»

«Μην ξεπερνάς, μην μένεις πίσω. Αν κάνει πίσω εσύ απλώσου. Ο αντίπαλος είναι σκληρός, εγώ είμαι μαλακός. Αυτό ονομάζεται ενδοτικότητα. Πάω μαζί του, ο αντίπαλος πάει ενάντια. Αυτό ονομάζεται προσκόλληση.»

«Ένα πούπουλο δεν μπορεί να προστεθεί, μία μύγα δεν μπορεί να προσγειωθεί. Ο αντίπαλός μου δεν με γνωρίζει. Μόνον εγώ τον γνωρίζω.»

«Στο λύγισμα αναζήτησε το ίσιωμα, Συσσώρευσε και μετά εκτόξευσε.»

Πραγματικά γνωρίζω ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, να ξεφύγει η μεγάλη πλειοψηφία των ασκουμένων ή μη από τους μύθους, τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις για το Τάι Τσι Τσουάν. Όχι μόνον είναι πολύ βαθιά ριζωμένες επί δεκάδες χρόνια στη συνείδηση όλων αλλά και έχουν προσελκύσει στο Τάι Τσι Τσουάν το αντίστοιχο κοινό το οποίο αναζητά, επιθυμεί και χρειάζεται τέτοιου είδους φιλοσοφικές, θρησκευτικές, μεταφυσικές ή μυστηριώδεις αναφορές, ενώ ταυτόχρονα έχουν διώξει από το Τάι Τσι Τσουάν τους ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν μια αληθινή πολεμική τέχνη και ένα πρακτικό σύστημα ολοκληρωμένης άσκησης για το σώμα και τον νου. Ωστόσο, θέλω πάντα να ελπίζω ότι μία φωνή η οποία παρουσιάζει τα πράγματα όπως πράγματι έχουν δεν θα είναι για πάντα μία «φωνή βοώντος εν τη ερήμω». Υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα αναζητούν την αλήθεια, η οποία είναι πάντα ταπεινή και δύσκολη, και όχι το ψέμα, όσο φανταχτερό και ελκυστικό κι αν είναι αυτό.

Comments: 2

Post a Comment

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.