BΑΣΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ

Αναβαθμίστε το Τάι Τσι Τσουάν σας, ανεξαρτήτως στυλ

Του Διονύση Τσετσέλη

Τις τελευταίες δεκαετίες, αυξάνουν συνεχώς τα εκατομμύρια των ανθρώπων παγκοσμίως, που ασκούνται στα διάφορα στυλ του Τάι Τσι Τσουάν, αφού γίνονται όλο και περισσότερο αντιληπτά τα μεγάλα οφέλη του στην υγεία του ανθρώπου. Δυστυχώς όμως, δεν είναι όλα τα Τάι Τσι Τσουάν της ίδιας αξίας και ποιότητας και, ως εκ τούτου, τις περισσότερες φορές αδυνατούν να προσφέρουν στους ασκούμενούς τους τα οφέλη, που υπόσχονται.

Αυτό δεν έχει να κάνει με το στυλ στο οποίο εξασκείται κάποιος αλλά με την ορθότητα και το βάθος, που το εξασκεί. Είναι αλήθεια ότι όλα τα παραδοσιακά και αναγνωρισμένα στυλ είναι καλά και ωφέλιμα, το κάθε ένα φυσικά με τις ιδιαιτερότητες και τα δυνατά και αδύναμα στοιχεία του, αρκεί οι ασκούμενοι να ακολουθούν αυτό που ο Δάσκαλος Γου ονομάζει Βασικό Πρωτόκολλο.

Το Βασικό Πρωτόκολλο αποτελείται από δέκα πάρα πολύ σημαντικές αρχές, τις οποίες πρέπει να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν όλοι οι ασκούμενοι στο Τάι Τσι Τσουάν, ανεξαρτήτως στυλ, εξελίσσοντας έτσι την άσκησή τους σε πολύ υψηλού επιπέδου. Σε συνδυασμό με κάποια ακόμη στοιχεία του ποιοτικού Τάι Τσι Τσουάν, τα οποία θα αναφερθούν συνοπτικά παρακάτω, όλοι οι ασκούμενοι οι οποίοι θα αποφασίσουν να εντάξουν στην άσκησή τους το Βασικό Πρωτόκολλο μπορούν να είναι βέβαιοι ότι η φόρμα, τα τσι κουνγκ, τα pushing hands, οι τεχνικές και τα όπλα τους θα αναβαθμιστούν πάρα πολύ ποιοτικά και τη βελτίωση αυτή θα την αισθανθούν αμέσως στο σώμα και το πνεύμα τους, βιώνοντας μια πρωτόγνωρη αίσθηση δύναμης, ριζώματος, υγείας και πληρότητας.

 Εκτός από την εφαρμογή του Βασικού Πρωτοκόλλου, απαραίτητα στοιχεία τα οποία ολοκληρώνουν την εξάσκηση στο Τάι Τσι Τσουάν σε αληθινά υψηλά επίπεδα, είναι και α) ο σωστός συντονισμός της κίνησης, β) η χαλάρωση και το λύσιμο των αρθρώσεων, γ) η αξιοποίηση της βαρύτητας και δ) οι εσωτερικές διατάσεις.

Η επίμονη και πιστή εφαρμογή όλων των ανωτέρω κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της φόρμας καθώς και της κάθε άσκησης στο Τάι Τσι Τσουάν, είναι απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να μπορέσει ο ασκούμενος να ανακαλύψει, να καλλιεργήσει και να εκφράσει την  εσωτερική δύναμη (Τζιν) με την κίνηση και το σώμα του, κάτι το οποίο αποτελεί τον θεμελιώδη στόχο της εξάσκησης στο Τάι Τσι Τσουάν. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η Φόρμα τού οποιουδήποτε στυλ, θα θυμίζει περισσότερο χορό (αναλόγως της ικανότητας του ασκούμενου όμορφο, χαλαρό και ρέοντα ή άσχημο, σκληρό και χωρίς συνοχή δεν έχει μεγάλη σημασία) παρά πολεμική τέχνη.

Όλα αυτά όμως αποτελούν θέματα άλλων άρθρων, αφού σε αυτό θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με το Βασικό Πρωτόκολλο, το οποίο είναι το πρώτο πράγμα το οποίο ο ασκούμενος οφείλει να κατακτήσει, πριν προχωρήσει στα επόμενα στάδια.

 

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Πριν περάσουμε στο Βασικό Πρωτόκολλο, το οποίο δεν αφορά άμεσα τον αρχάριο μαθητή αφού είναι αντικείμενο για πιο προχωρημένους ασκούμενους, θα παρουσιάσουμε πρώτα τις Πέντε Βασικές Αρχές του Τάι Τσι Τσουάν, οι οποίες είναι πιο απλές αλλά πάρα πολύ σημαντικές και η κατάκτησή τους θα οδηγήσει τον αρχάριο μαθητή βήμα-βήμα στις πιο προχωρημένες τεχνικές του Βασικού Πρωτοκόλλου.

Κάθε αρχάριος μαθητής του Τάι Τσι Τσουάν θα πρέπει να οικοδομήσει τα θεμέλιά του, μέσω της κατανόησης των Πέντε Βασικών Αρχών και της εφαρμογής τους στη φόρμα, τα τσι κουνγκ, τα όπλα και τα pushing hands στα οποία εξασκείται. Με αυτόν τον τρόπο θα αναπτύξει τη σωστή δομή του σώματός του, κάτι το οποίο ίσως είναι ό,τι πιο σημαντικό για την περαιτέρω εξέλιξη και ανάπτυξη της ικανότητάς του.

Οι Πέντε Βασικές Αρχές είναι οι κάτωθι:

1) Κρατάμε το στέρνο πάντα μαλακό και βυθισμένο, και ανοίγουμε την πλάτη προς τα πλάγια ώστε να στρογγυλέψει. (ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν πρέπει να καταβάλλουμε υπερβολική και με λανθασμένο τρόπο προσπάθεια. Το βύθισμα του στέρνου πρέπει να είναι απαλό και η πλάτη να διατηρεί την ευθυγράμμισή της. Είναι σοβαρό όσο και συνηθισμένο λάθος πολλοί ασκούμενοι να κατανοούν λανθασμένα αυτήν την Αρχή και να οδηγούνται σε κύφωση.)

2) Πιέζουμε απαλά τον κόκκυγα προς τα εμπρός, ώστε η λεκάνη να βρίσκεται σε ελαφρά οπίσθια κλίση και να μειώνεται κατά το δυνατόν το φυσιολογικό κύρτωμα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.

3) Κρατάμε τους ώμους και τους αγκώνες όσο πιο χαμηλά γίνεται, αναλόγως της στάσης η της κίνησης που εκτελούμε.

4) Μαζεύουμε ελαφρά προς τα πίσω το πηγούνι, προσπαθώντας να το διατηρούμε χαμηλά και οριζόντια προς το έδαφος και κρατάμε την κορυφή του κεφαλιού μας ψηλά. Το κεφάλι δεν πρέπει να γέρνει προς καμία κατεύθυνση.

5) Διατηρούμε το στόμα μας πάντα κλειστό, τα δόντια ενωμένα και αναπνέουμε αποκλειστικά από τη μύτη.

 

ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ

Όταν ο μαθητής, μετά από πολλή εξάσκηση, κατανοήσει και κατακτήσει τις Πέντε Βασικές Αρχές, και μπορεί να τις εφαρμόζει κατά τη διάρκεια της εξάσκησής του χωρίς πρόβλημα και ιδιαίτερη σκέψη, τότε έρχεται η ώρα που πρέπει αφενός να εμβαθύνει σε αυτές και αφετέρου να προσθέσει πέντε ακόμη Βασικές Αρχές στην εξάσκησή του. Αυτές τις δέκα, πλέον, αρχές τις ονομάζουμε Βασικό Πρωτόκολλο. Ακολουθώντας το όσο πιο αυστηρά μπορούμε, σε κάθε στάση και κίνησή μας, το Τάι Τσι Τσουάν μας θα βελτιώνεται συνεχώς και θα γινόμαστε όλο και πιο ικανοί σε αυτό.

Κύριος στόχος των Αρχών του Βασικού Πρωτοκόλλου είναι η σύνδεση του σώματος ώστε αυτό να ενοποιηθεί σε μια ολότητα, αυτό που πολλοί αποκαλούν «Σώμα του Τάι Τσι Τσουάν», με σκοπό την παραγωγή και την έκφραση της εσωτερικής δύναμης (Τζιν).

Η υλοποίηση δηλαδή των Αρχών των Κλασσικών Κειμένων του Τάι Τσι Τσουάν, οι οποίες τονίζουν:

• «Όταν στέκεστε, το σώμα πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένο στο κέντρο.»
• «Ολόκληρο το σώμα, κάθε κλείδωση, είναι συνδεδεμένα. Μην αφήσετε να υπάρχει το παραμικρό κενό.»
• «Όταν κάποιος κινείται, όλο το σώμα πρέπει να είναι ελαφρύ και ευκίνητο. Και πάνω απ’ όλα ολοκληρωτικά συνδεδεμένο.»
• «Η δύναμη (Τζιν) πηγάζει από τα πέλματα και εμφανίζεται στα δάχτυλα του χεριού.»
• «Η ρίζα της δύναμης (Τζιν) βρίσκεται στα πέλματα, η εκφόρτισή της γίνεται από τα πόδια, ο έλεγχός της γίνεται από τη μέση (σ.σ. εννοεί τον πυρήνα του σώματος), για να εμφανιστεί τελικά στα χέρια και τα δάχτυλα. Από τα πέλματα, στα πόδια και τη μέση, όλα πρέπει να είναι ολοκληρωτικά συνδεδεμένα και να εκτελούνται με μία αναπνοή.
• «Ολόκληρο το σώμα είναι ελαφρύ και ευκίνητο όταν η κορυφή του κεφαλιού βρίσκεται ψηλά.»

Πριν παρουσιάσουμε το Βασικό Πρωτόκολλο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι, όπως και τις Πέντε Βασικές Αρχές, δεν είναι αρκετό να το κρατάμε στις στάσεις μας αλλά θα πρέπει επίσης να είμαστε ικανοί να το διατηρούμε και κατά τη διάρκεια της κίνησης, κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ απαιτητικό. Πολλές φορές βλέπουμε ασκούμενους να εφαρμόζουν το Πρωτόκολλο ενώ είναι ακίνητοι αλλά μόλις κινηθούν μην μπορούν να το διατηρήσουν. Αυτό δείχνει χαμηλή ικανότητα ενώ δεν προάγει την έκφραση της εσωτερικής δύναμης (Τζιν).

Η διατήρηση του Πρωτοκόλλου όσο ο ασκούμενος κινείται είναι ό,τι σημαντικότερο για να αποκτήσει μία καλή βάση, πάνω στην οποία θα μπορέσει να οικοδομήσει όλα τα υπόλοιπα.

Το Βασικό Πρωτόκολλο είναι το εξής: 

1) Βυθίζουμε το στέρνο, ανοίγουμε την πλάτη προς τα πλάγια ώστε να στρογγυλέψει, ωθώντας τις ωμοπλάτες προς τα έξω, έτσι ώστε να απομακρύνονται η μία από την άλλη, να μην εξέχουν καθόλου και να γίνονται ένα με την υπόλοιπη πλάτη. Αυτό πρέπει να μας δίνει την αίσθηση ότι τα χέρια μας ενώνονται πίσω στην πλάτη, σε ένα σύνολο το οποίο παράγει μία ενιαία, πολύ ισχυρή δύναμη. (ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν πρέπει να καταβάλλουμε υπερβολική και με λανθασμένο τρόπο προσπάθεια. Το βύθισμα του στέρνου πρέπει να είναι απαλό και η πλάτη να διατηρεί την ευθυγράμμισή της. Είναι σοβαρό όσο και συνηθισμένο λάθος πολλοί ασκούμενοι να κατανοούν λανθασμένα αυτήν την Αρχή και να οδηγούνται σε κύφωση.

2) Βυθίζουμε και πιέζουμε με δύναμη προς τα εμπρός τον κόκκυγα, ώστε να φέρνουμε και να διατηρούμε συνεχώς στη μεγαλύτερη δυνατή βαθιά οπίσθια κλίση, την οποία επιτρέπει η ευλυγισία και η δύναμή μας, σε κάθε διαφορετική κίνηση ή στάση, καθ’ όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης της φόρμας ή οποιασδήποτε άσκησης. Με την κίνηση αυτή ευθειάζεται εντελώς το φυσικό κύρτωμα της οσφυϊκής μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης και με αυτόν τον τρόπο συνδέεται το πάνω με το κάτω μέρος του κορμού.

3) Με την ανωτέρω οπίσθια κλίση της λεκάνης ενεργοποιούμε ολόκληρο τον πυρήνα του σώματος, δηλαδή όλους τους μύες οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα στο διάφραγμα και την πύελο, καθώς και την άρθρωση των ισχίων, αυτό, δηλαδή, που στην ορολογία του Τάι Τσι Τσουάν αποκαλείται «Γιάο» και «Κουά». Είναι πάρα πολύ σημαντικό κάθε κίνηση που εκτελούμε σε οποιαδήποτε άσκηση να πυροδοτείται και να οδηγείται από την ενεργοποίηση του πυρήνα. (ΠΡΟΣΟΧΗ! «Ενεργοποιούμε» σε καμία περίπτωση δεν θα πει συσπάμε, σφίγγουμε ή ρουφάμε τους μύες, όπως κάνουν σε άλλα συστήματα, τα οποία επίσης δουλεύουν με τον πυρήνα του σώματος, με τον δικό τους, ωστόσο, τρόπο, ο οποίος δεν έχει ούτε την ίδια στόχευση ούτε την ίδια μέθοδο με το Τάι Τσι Τσουάν).

4) Αναλόγως των απαιτήσεων της κίνησης στην οποία βρισκόμαστε κάθε φορά, εκτελούμε συνειδητά και εις βάθος έσω ή έξω στροφή των αρθρώσεων των ισχίων (στην ορολογία του Τάι Τσι Τσουάν «Κουάι Τανγκ»), ενοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τους μηρούς και ολόκληρο το πόδι μας με τη λεκάνη και τον κορμό. (ΠΡΟΣΟΧΗ! Η κίνηση είναι εσωτερική και σχεδόν αδιόρατη, με τα πέλματα ακίνητα στην κάθε δεδομένη στάση της Φόρμας.)

5) Κρατάμε πάντα, πολύ αυστηρά και σε κάθε κίνηση ή στάση (εκτός από κάποιες λίγες εξαιρέσεις, όπως π.χ. στη Στάση του Αλόγου) τα πέλματά μας παράλληλα. (Σημείωση: Τα παράλληλα πέλματα και η συνεχής προσπάθεια να τα διατηρήσει ο ασκούμενος προσφέρουν πραγματικά τεράστια δύναμη, ευλυγισία και ευκινησία στο πόδι. Σε περίπτωση, όμως, που η φόρμα που εκτελεί κάποιος είναι μεγάλου πλαισίου, με πολύ βαθιά καθίσματα και μεγάλα βήματα, τα παράλληλα πέλματα είναι πρακτικά αδύνατον να επιτευχθούν. Σε αυτήν την περίπτωση, τουλάχιστον προσπαθήστε όσο μπορείτε να κλείνετε σε κάθε στάση το πίσω πόδι προς τα εμπρός, προσεγγίζοντας κατά το δυνατόν την παραλληλία των πελμάτων.)

6) Προσπαθούμε συνεχώς να διατηρούμε την ισορροπία μας και να είμαστε ριζωμένοι. Αυτές είναι δύο έννοιες και ικανότητες, οι οποίες προκαλούν σύγχυση σε πολλούς ασκούμενους, αφού μοιάζουν μεταξύ τους, χωρίς ωστόσο να ταυτίζονται. Η ισορροπία είναι μια σύνθετη διαδικασία η οποία περιλαμβάνει τη λήψη και οργάνωση από το νευρομυϊκό σύστημα, αισθητικών ερεθισμάτων από το εξωτερικό αλλά και το εσωτερικό περιβάλλον και το σχεδιασμό και εκτέλεση της κίνησης έτσι όπως μας τη ζητάει η φόρμα.

Ρίζωμα όμως είναι η ικανότητα να αντιστεκόμαστε σε μια εξωτερική δύναμη, αυτήν του αντιπάλου συνήθως, η οποία προσπαθεί να μας «ξεριζώσει» ώστε να μας ανατρέψει, καταστρέφοντας αρχικά την ισορροπία και τη δομή μας. Το σωστό ρίζωμα γίνεται όχι με τη στήριξη στη μυϊκή μας δύναμη αλλά στη σωστή τοποθέτηση και αξιοποίηση της δομής του σώματος.

7) Μέσω του συνεχούς βυθίσματος των αγκώνων και ολόκληρης της ωμικής ζώνης (κλείδα, ώμοι, ωμοπλάτες) και της απομάκρυνσης των ωμοπλατών μεταξύ τους, αισθανόμαστε τα χέρια να ενώνονται με το σώμα μας αλλά και μεταξύ τους πίσω στην πλάτη, να παίρνουν δύναμη από αυτό  και να κινούνται συναρτημένα με αυτό και ποτέ ανεξάρτητα. Τα χέρια δεν πρέπει να είναι άνευρα και χωρίς ψυχή αλλά ζωντανά και δυνατά, με τη δύναμη να μην προέρχεται από το μυϊκό τους σύστημα αλλά από την ενοποίησή τους με το σώμα.

8) Πιέζουμε προς τα μέσα το πηγούνι (έλξη κεφαλής), προσπαθώντας να το διατηρούμε χαμηλά και οριζόντια προς το έδαφος, έτσι ώστε να ευθειαστεί ο αυχένας. Ταυτόχρονα, πιέζουμε την κορυφή του κεφαλιού μας όσο πιο δυνατά μπορούμε προς τα πάνω, μακραίνοντας και ψηλώνοντας τον αυχένα. Το κεφάλι δεν πρέπει να γέρνει προς καμία κατεύθυνση.

9) Το βλέμμα είναι πάντα ζωντανό και το εστιάζουμε, μαζί με την προσοχή μας, εκεί που εκτελείται η τεχνική, ώστε να φαίνεται η πρόθεση της κάθε κίνησης. Επ’ ουδενί δεν πρέπει να έχουμε βλέμμα απλανές, αφηρημένο ή χαμένο, σαν να εστιαζόμαστε μέσα στο σώμα μας, σε κανένα στάδιο της εξάσκησης.

10) Διατηρούμε το στόμα πάντα κλειστό, τα δόντια ενωμένα, τη γλώσσα να ακουμπάει στον ουρανίσκο και αναπνέουμε αργά, φυσικά, χαλαρά και χαμηλά στην κοιλιά, εκτελώντας την αντίστροφη αναπνοή (δηλαδή με την εισπνοή η κοιλιά μας μαζεύεται μέσα, ενώ με την εκπνοή φουσκώνει, μαζί με όλη την περιφέρεια της μέσης, δηλαδή την περιοχή που σαν μια φαρδιά ζώνη τυλίγει γύρω-γύρω το σώμα μας στο ύψος της μέσης, μέχρι και το ύψος των χαμηλότερων πλευρών. Στην ορολογία δηλαδή του Τάι Τσι Τσουάν όλη η περιοχή που ορίζεται από το «Ταν Τιεν» και το «Μινγκ Μεν»).

 

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Δεν αναφέρουμε καθόλου στο Βασικό Πρωτόκολλο, τις βασικές ευθυγραμμίσεις του ανθρωπίνου σώματος, όπως π.χ. ότι τα γόνατα δεν πρέπει να προεξέχουν από τα δάχτυλα του ποδιού ή να πέφτουν προς τα μέσα, ότι η λεκάνη δεν πρέπει να βρίσκεται ποτέ σε πλάγια κλίση, ότι η σπονδυλική στήλη δεν πρέπει χάνει την ευθυγράμμισή της κοκ. Αυτά δεν αφορούν τις Βασικές Αρχές του Τάι Τσι Τσουάν αλλά τις βασικές αρχές της ίδιας της Ανατομίας και Κινησιολογίας του ανθρώπου. Η γνώση και εφαρμογή αυτών είναι προαπαιτούμενο για την καλλιέργεια των Βασικών Αρχών και του Βασικού Πρωτοκόλλου.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αν προσπαθήσετε να εφαρμόσετε τις Αρχές και το Πρωτόκολλο, είναι βέβαιο ότι θα αισθανθείτε άβολα και η κίνησή σας θα δείχνει στην αρχή σκληρή και άχαρη. Ίσως νοιώσετε ότι έρχεστε σε αντίθεση με τις κοινά αποδεκτές και πολυπόθητες ιδιότητες της χαλάρωσης, της ομορφιάς και της χάρης, οι οποίες, κατά τον Δάσκαλο Γου, είναι τα τρία δηλητήρια του Τάι Τσι Τσουάν, στα οποία οφείλεται η μεγάλη υποβάθμιση και αλλοίωσή του στον σύγχρονο κόσμο.

Μην τρομάξετε από αυτήν την πρωτόγνωρη αίσθηση και μην αποθαρρυνθείτε. Όπως επιμένει ο Δάσκαλος Γου, αυτός είναι όχι απλώς ο απαραίτητος αλλά ο μοναδικός δρόμος για την απόκτηση αληθινής και σημαντικής ικανότητας στο Τάι Τσι Τσουάν, η οποία μεταφράζεται στα δύο μεγάλα ζητούμενα κάθε ασκούμενου, δηλαδή στη δύναμη και στην υγεία! Τα υπόλοιπα (χαλάρωση, χάρη και ομορφιά) θα έρθουν με τον καιρό, αφού όπως έχουμε τονίσει και σε άλλα κείμενά μας, δεν πρόκειται για προαπαιτούμενα ή ζητούμενα αλλά για παράπλευρα αποτελέσματα της σοβαρής και εις βάθος δουλειάς που κάνει ο ασκούμενος, χωρίς μεγάλη αξία ούτε για την υγεία ούτε και για την πολεμική τέχνη.