ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΑΪ ΤΣΙ ΤΣΟΥΑΝ

Οι πέντε τομείς εξάσκησης

Του Διονύση Τσετσέλη

 

Όπως έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενα άρθρα μας, το ολοκληρωμένο Τάι Τσι Τσουάν αποτελείται από πέντε μεγάλους τομείς εξάσκησης. Τη Φόρμα, τα Τσι Κουνγκ, το Σπρώξιμο των Χεριών (Pushing Hands), τις Μαχητικές Εφαρμογές και τα Όπλα. Οτιδήποτε λιγότερο από αυτό δεν μπορεί να θεωρείται ολοκληρωμένο Τάι Τσι Τσουάν.

Ο κάθε ένας από τους πέντε παραπάνω μεγάλους τομείς περιλαμβάνει τεράστιο και πολύπλευρο ασκησιολόγιο, πολλά και διαφορετικά επίπεδα κατανόησης και εξάσκησης, όπως και τρόπους εφαρμογής και χρήσης. Το ότι κάποιος έχει μάθει μία φόρμα, λίγα Τσι Κουνγκ, κάποιες τεχνικές ή ένα-δυο Pushing Hands σε ένα αρχάριο ή μέσο επίπεδο, δεν τον κάνει γνώστη του αντίστοιχου τομέα εξάσκησης. Προκειμένου κάποιος να μπορεί να ισχυριστεί με αξιώσεις κάτι τέτοιο, η γνώση και η ικανότητά του θα πρέπει να είναι πραγματικά πάρα πολύ υψηλές, κάτι το οποίο απαιτεί πολλά χρόνια συνειδητής και σοβαρής εξάσκησης.

Κάτι που περιπλέκει και δυσκολεύει τα πράγματα, είναι το γεγονός ότι όλοι οι ανωτέρω τομείς αλληλοεπηρεάζονται και στηρίζονται ο ένας στον άλλον. Παραδείγματος χάριν, για να έχει ο ασκούμενος μια αληθινά καλή Φόρμα, πρέπει να έχει επίσης ένα καλό επίπεδο και σε όλους τους υπόλοιπους τομείς.

Ο κάθε τομέας εξάσκησης είναι βασισμένος, αφενός, στις αρχές που διέπουν το Τάι Τσι Τσουάν και, αφετέρου, στην ιδιαίτερη κινησιολογία και συλλογιστική του κάθε διαφορετικού στυλ. Είναι επίσης ειδικά σχεδιασμένος ώστε να συμπληρώνει και να φωτίζει τους άλλους τομείς, βοηθώντας τον ασκούμενο να τους κατανοήσει βαθύτερα.

Λόγω αυτής της βαθιάς αλληλεπίδρασης μεταξύ των τομέων εξάσκησης, θεωρούμε ότι δεν είναι σωστή η τακτική πολλών ασκουμένων να αναμιγνύουν στην εξάσκησή τους φόρμες, τσι κουνγκ και άλλο ασκησιολόγιο είτε από διαφορετικά μεταξύ τους στυλ Τάι Τσι Τσουάν είτε από άλλες τέχνες οι οποίες δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το Τάι Τσι Τσουάν, λόγω έλλειψης επαρκούς ύλης στο σύστημά τους ή περιορισμένης γνώσης των δασκάλων τους ή των ιδίων. Αναφερόμαστε σε ασκησιολόγιο το οποίο ο ασκούμενος είτε «έμαθε» περιστασιακά από αμφιβόλου αξίας και αυθεντικότητας πηγές, πολλές φορές ακόμη και από βίντεο στο YouTube, είτε πολύ πιθανόν να το διδάχτηκε από κάποιον σοβαρό δάσκαλο, ο οποίος όμως διδάσκει σύμφωνα με την κινησιολογία και νοοτροπία άλλων στυλ.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, το πιθανότερο είναι αντί η κάθε άσκηση να φωτίζει και να βοηθάει τις υπόλοιπες, συνθέτοντας ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο στυλ, να συσκοτίζει το νόημα των ασκήσεων και να προκαλεί σύγχυση, αφού η κάθε τέχνη και το κάθε διαφορετικό στυλ οργανώνει και συγκροτεί με διαφορετικό τρόπο το σώμα και τον νου του ασκούμενου.

 

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΤΟΜΕΙΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ

Ας δούμε λοιπόν πιο λεπτομερώς τους πέντε τομείς εξάσκησης, από τους οποίους αποτελείται το παραδοσιακό Τάι Τσι Τσουάν (ανεξαρτήτως στυλ), η ύπαρξη των οποίων αποτελεί σοβαρό δείγμα (όχι όμως και απόλυτη εξασφάλιση) ότι το Τάι Τσι Τσουάν που διδάσκεται στην εκάστοτε σχολή, είναι ολοκληρωμένο:

Α) Φόρμα

Η Φόρμα είναι ένα σύνολο κινήσεων, μια μεγάλη χορογραφία θα λέγαμε, το οποίο συνήθως εκτελείται σε αργή ταχύτητα και αποτελείται από ολοκληρωμένα σχήματα επίθεσης και άμυνας, τα οποία ρέουν ομαλά και κυκλικά το ένα μέσα από το άλλο (χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, αφού υπάρχουν και γρήγορες φόρμες με εκρηκτικές κινήσεις). Σκοπός της Φόρμας είναι, πρώτα και πάνω απ’ όλα, η ανάπτυξη της καλλιεργημένης, εκπαιδευμένης δύναμης (Τζιν), η οποία αποκτάται μεταξύ άλλων με την εφαρμογή των Βασικών Αρχών και Πρωτοκόλλου του Τάι Τσι Τσουάν. Πιο συγκεκριμένα με:

– Τη σωστή, απαλή και βαθιά διάταση των μυών και των τενόντων.

– Το λύσιμο και το άνοιγμα των αρθρώσεων.

– Τη σύνδεση και ενοποίηση του σώματος σε ένα σύνολο το οποίο υπηρετεί κάθε φορά τον στόχο που του θέτουμε.

– Την εκμετάλλευση και χρήση, προς όφελος του ασκούμενου, της δύναμης της βαρύτητας.

– Την απόκτηση υψηλής ικανότητας συντονισμού των μελών του σώματος μεταξύ τους αλλά και με τον νου και την αναπνοή.

– Την  κατάκτηση καλής ισορροπίας και ριζώματος.

– Τη χαλάρωση του νευρικού συστήματος και την απόκτηση ενός ήρεμου και εστιασμένου νου.

– Την εκγύμναση και εκπαίδευση του σώματος σε πολύπλοκες αμυντικές και επιθετικές κινήσεις.

Επιπρόσθετα αποτελέσματα όλων αυτών είναι φυσικά η θεμελίωση της καλής υγείας, η διατήρηση και βελτίωσή της, σε όλα τα επίπεδα.

Η Φόρμα είναι αυτό το οποίο χαρακτηρίζει, για το ευρύ κοινό, το Τάι Τσι Τσουάν και, συνήθως, είναι το κύριο αντικείμενο διδασκαλίας στις περισσότερες σχολές. Το κάθε στυλ έχει τη δική του ιδιαίτερη Φόρμα. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι όλες οι Φόρμες ίδιας αξίας, ποιότητας και βάθους. Κυρίως, όμως, δεν γνωρίζουν όλοι οι ασκούμενοι και οι εκπαιδευτές τον τρόπο να διεισδύουν στο βάθος τους, με αποτέλεσμα πολλές Φόρμες βαθμηδόν να εκφυλίζονται και να εκτελούνται σαν απλές χορογραφίες, οι οποίες στερούνται αξίας και νοήματος.

Τελικά, θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τους ασκούμενους, ότι η Φόρμα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά στηρίζει την απόκτηση συγκεκριμένων ικανοτήτων. Η Φόρμα χωρίς αυτές τις ικανότητες δεν έχει καμία απολύτως αξία.

 

Β) Τσι Κουνγκ – Νέι Κουνγκ

Τα Τσι Κουνγκ (Νέι Κουνγκ) εξασκούνται από τα πολύ παλιά χρόνια στην Κίνα είτε ως αυτόνομες μέθοδοι εκγύμνασης για τη διατήρηση και ανάπτυξη της καλής υγείας είτε συμπληρωματικά σε διάφορα στυλ πολεμικών τεχνών ή άλλες μεθόδους άσκησης.

Τα Τσι Κουνγκ συνήθως συνδυάζουν τη σωματική κίνηση ή ακινησία με την αναπνοή και τη συγκέντρωση του νου και σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται ποικίλες ασκήσεις, από απλοποιημένες τεχνικές για την καλή υγεία, προορισμένες για χρήση από το ευρύ κοινό, έως και πολύπλοκες και απαιτητικές τεχνικές όχι μόνο για τη βελτίωση της υγείας και την ενδυνάμωση του σώματος αλλά και την αποτελεσματικότητα στη συμπλοκή σώμα με σώμα, για όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν.

Για όλους τους ανωτέρω λόγους, από την αρχή σχεδόν της δημιουργίας του, το Τάι Τσι Τσουάν ενέταξε στην ύλη του ασκήσεις Τσι Κουνγκ, οι οποίες όμως ήταν συμβατές με τους στόχους του ως πολεμικής τέχνης. Ως εκ τούτου, στις μέρες μας, τα σοβαρά και ολοκληρωμένα στυλ Τάι Τσι Τσουάν διαθέτουν τα δικά τους σύνολα ασκήσεων Τσι Κουνγκ, τα οποία είναι ειδικά σχεδιασμένα για τις ανάγκες και τους στόχους του κάθε στυλ.

Κατά τη γνώμη μας, όπως τονίσαμε ήδη, λόγω της ιδιαίτερης και βαθιάς φύσης των ασκήσεων αυτών, είναι πολύ μεγάλο λάθος το να αναμιγνύει κανείς Τσι Κουνγκ από διαφορετικές πηγές, με το στυλ Τάι Τσι Τσουάν, το οποίο εξασκεί.

Αντιθέτως, θα πρέπει να επιμείνει στις ασκήσεις του στυλ που έχει επιλέξει, οι οποίες αποτελούν ψηφίδες του ίδιου παζλ, το οποίο προσπαθεί να συνθέσει με την εξάσκησή του, και όχι να καταπιάνεται με ασκήσεις διαφορετικών στυλ και στόχευσης.

Ας τονίσουμε ακόμη μία φορά, ότι οι ασκήσεις δεν είναι αυτοσκοπός, δεν είναι κομμάτια τα οποία προσθέτουμε στη συλλογή μας, δεν τις αντιμετωπίζουμε με την νοοτροπία «όσο πιο πολλές και διαφορετικές τόσο πιο καλά». Αυτό που επιδιώκουμε με την εξάσκησή μας είναι τα οφέλη των ασκήσεων στο σώμα και τον νου μας. Μπερδεμένες ασκήσεις από διάφορες πηγές θα φέρουν μόνο μπερδεμένα αποτελέσματα.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι επειδή το Τσι Κουνγκ είναι το πιο παρεξηγημένο και φορτωμένο με ιδεοληψίες και μύθους κομμάτι των Κινέζικων Πολεμικών Τεχνών, χρειάζεται τεράστια προσοχή στο τι μαθαίνει κανείς, καθώς και στο ποιος τού το διδάσκει. Προσοχή! Το Τσι Κουνγκ μπορεί να κάνει πολύ καλό αλλά και πάρα πολύ κακό όταν διδάσκεται και εξασκείται με λανθασμένο τρόπο.

 

Γ) Σπρώξιμο Χεριών

Οι ασκήσεις Σπρωξίματος των Χεριών, πιο γνωστές ως Pushing Hands, είναι πολύ σημαντικές συνεργατικές ασκήσεις, οι οποίες εκτελούνται σε ζευγάρια, με σκοπό την απόκτηση πιο εξειδικευμένων ικανοτήτων, όπως π.χ. την αντίληψη της κίνησης του αντιπάλου και την άμεση ανταπόκριση σε αυτήν, μέσω της ανάπτυξης της ευαισθησίας στο άγγιγμα και της ταυτόχρονης, ακαριαίας εξουδετέρωσής της.

Πριν προχωρήσουμε, αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι ο όρος Pushing Hands, είναι ένας ακόμη από τους πολλούς αδόκιμους όρους στο Τάι Τσι Τσουάν, αφού αφενός στις ασκήσεις αυτές δεν συμμετέχουν μόνο τα χέρια αλλά κυρίως τα πόδια και το σώμα και αφετέρου τα χέρια δεν σπρώχνουν μόνο αλλά κάνουν πολλά περισσότερα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή εξάσκηση στο Σπρώξιμο των Χεριών είναι η εκ των προτέρων απόκτηση ικανοτήτων, τουλάχιστον σε βασικό επίπεδο, οι οποίες αναπτύσσονται από την εξάσκηση στη Φόρμα, όπως η καλή ισορροπία, το λύσιμο των αρθρώσεων, το βύθισμα, ο συντονισμός, η ευλυγισία, η χαλάρωση κλπ.

Κατά την εξάσκηση στο Σπρώξιμο των Χεριών η ικανότητα του ασκούμενου σε όλα τα ανωτέρω δοκιμάζεται σε μεγάλο βαθμό, κάποιες φορές φτάνοντας ως τα άκρα και, ως εκ τούτου, οι εν λόγω ικανότητες αναπτύσσονται πολύ περισσότερο, αλλάζουν επίπεδο και γίνονται πιο βαθιές και ουσιαστικές.

Οι ασκήσεις αυτές βελτιώνουν την εγρήγορση του μαθητή και την ικανότητά του να εξουδετερώνει τη δύναμη του αντιπάλου, οδηγώντας την στο κενό. Αυτό επιτυγχάνεται «κολλώντας» πάνω στον συμπαίκτη του με τα χέρια και «ακούγοντας» την πρόθεσή του, μέσω της αίσθησης της αφής.

Οι ασκήσεις Σπρωξίματος των Χεριών χωρίζονται σε στατικές, κινούμενες και ελεύθερες και θεωρούνται ο συνδετικός κρίκος μεταξύ Φόρμας και Μαχητικών Εφαρμογών.

Η εξάσκηση σε αυτές είναι ουσιώδης και βασική προϋπόθεση για το ξεκίνημα της μαχητικής εκπαίδευσης και της απόκτησης της ικανότητας για άλλες, πιο σύνθετες ασκήσεις, αφού μέσα από το Σπρώξιμο των Χεριών ο μαθητής προχωράει επίσης και στην ακίνδυνη εκμάθηση μαχητικών τεχνικών, κλειδωμάτων, βηματισμών κλπ.

Στο εξωτερικό, εδώ και πολλά χρόνια, διεξάγονται και αγώνες στο Σπρώξιμο των Χεριών.

 

Δ) Μαχητικές Τεχνικές

Κατά την εξάσκηση στις Μαχητικές Τεχνικές, η Φόρμα αναλύεται στα δομικά συστατικά της, στις μεμονωμένες δηλαδή κινήσεις της, οι οποίες, σε συνδυασμό με βηματισμούς και τεχνικές από τα Pushing Hands και άλλες τεχνικές οι οποίες δεν βρίσκονται μέσα στη Φόρμα, συνδέονται σε πρακτικές και πολύ ισχυρές μαχητικές εφαρμογές, προορισμένες για αυτοάμυνα.

Η εξάσκηση στις Μαχητικές Τεχνικές ολοκληρώνεται με την ικανότητα του ασκούμενου να συμμετέχει σε ελεύθερη συμπλοκή σώμα με σώμα (στο πλαίσιο της σχολής και με την απαραίτητη προστασία φυσικά), όπου επιτρέπονται κάθε λογής χτυπήματα με όλο το σώμα (όχι μόνο με τα χέρια και τα πόδια), κλειδώματα, ρίψεις και ανατροπές, κρατώντας ωστόσο την ποιότητα και την τεχνική του Τάι Τσι Τσουάν.

Κάτι το οποίο αξίζει να σημειωθεί είναι πως μπορεί και πρέπει να εφαρμόζεται μαχητικά η κάθε μεμονωμένη κίνηση (από τις πολλές που απαρτίζουν ένα ολοκληρωμένο Σχήμα) της Φόρμας και όχι απλώς τα μεγάλα, κεντρικά Σχήματα. Με την έννοια αυτή, οι μαχητικές εφαρμογές της Φόρμας είναι εκατοντάδες, αφού καθεμία κίνηση έχει ποικίλες εφαρμογές, φανερές αλλά και κρυφές. Όταν δε οι κινήσεις συνδυάζονται ελεύθερα μεταξύ τους, όπως πρέπει να γίνεται, μπορούν να δώσουν αναρίθμητες διαφορετικές τεχνικές, οι οποίες δύνανται να εφαρμοστούν και να προσαρμοστούν σε κάθε περίσταση.

Σε κάποιες σχολές Τάι Τσι Τσουάν υπάρχει, επίσης, και αγωνιστική εξάσκηση, με σκοπό τη συμμετοχή σε αγώνες ημιεπαφής (Τσιντά) ή πλήρους επαφής (Σάντα).

 

Ε) Όπλα

Στα παραδοσιακά συστήματα Τάι Τσι Τσουάν υπάρχουν και καλλιεργούνται, συνήθως, τρία βασικά όπλα: η Σπάθα, το Ξίφος και η Λόγχη. Τα τρία αυτά όπλα έχουν τις δικές τους Φόρμες, οι οποίες σε πολλά στυλ εκτελούνται με γρήγορη και δυναμική κίνηση, για την απόκτηση τέλειας φυσικής κατάστασης, τις δικές τους Μαχητικές Τεχνικές, όπως και ασκήσεις αντίστοιχες των Χεριών που Σπρώχνουν, εκτελεσμένες όμως με όπλα.

Σε κάποια πιο σύγχρονα στυλ έχουν δημιουργηθεί φόρμες και άλλων όπλων ή αντικειμένων εξάσκησης, όπως μαχαίρι, μπαστούνι, βεντάλια, μπάλα κλπ., οι οποίες όμως είναι σύγχρονες επινοήσεις και δεν ανήκουν στην παραδοσιακή ύλη του Τάι Τσι Τσουάν. Κατά τη γνώμη πολλών και σοβαρών δασκάλων, οι φόρμες αυτές, πέρα από την ποικιλία, τον εντυπωσιασμό και κάποια ενδεχόμενη ευχαρίστηση σε όσους τις μαθαίνουν και τις εκτελούν, δεν έχουν καταφέρει να προσθέσουν κάτι ουσιαστικό ή χρήσιμο όσον αφορά στην ουσία της εξάσκησης, δηλαδή την ανάπτυξη του Τζιν και των διαφόρων ικανοτήτων οι οποίες καλλιεργούνται στο ολοκληρωμένο Τάι Τσι Τσουάν.

Να το πούμε ακόμη μια φορά, ο λόγος ύπαρξης των διαφόρων φορμών και ασκήσεων δεν είναι το να εμπλουτίζουν τη «συλλογή» μας, ούτε να μας προσφέρουν απλώς ποικιλία για ψυχική ικανοποίηση. Σκοπός τους είναι να μας διδάσκουν τις απαιτούμενες ικανότητες και γνώσεις, την καλλιέργεια και εφαρμογή της εσωτερικής μας δύναμης (Τζιν) και να συμβάλουν στην απόκτηση και διατήρηση της υγείας μας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η σοβαρή ενασχόληση με το παραδοσιακό, ολοκληρωμένο Τάι Τσι Τσουάν ξεπερνάει κατά πολύ τα όρια ενός απλού χόμπι και μπορεί πραγματικά να φτάσει τον αφοσιωμένο ασκούμενο σε πολύ μεγάλα ύψη ικανότητας και γνώσης. Για να συμβεί όμως αυτό χρειάζονται ένα ολοκληρωμένο σύστημα, το οποίο να περιλαμβάνει και τους πέντε τομείς εξάσκησης του Τάι Τσι Τσουάν, ένας ικανός και δοτικός εκπαιδευτής, ο οποίος να γνωρίζει το στυλ όσο πιο ολοκληρωμένα γίνεται και ένας ασκούμενος, ο οποίος να επιθυμεί να μάθει, καταβάλλοντας την προσπάθεια και τον χρόνο που απαιτούνται.